W praktyce adwokackiej spotkałam się z licznymi sytuacjami, w których powód stwierdzając, iż powództwo nie jest jednak zasadne (np. na skutek uzyskanych informacji, iż osobą odpowiedzialną za szkodę jest inny podmiot, bądź, iż zadłużenie zostało spłacone) cofa pozew, po czym dowiaduje się, że nie było to słuszne posunięcie, gdyż przesłanki, którymi się kierował cofając pozew nie miały miejsca.
Czy w takiej sytuacji można odwołać cofnięcie pozwu oraz na jakich zasadach to uczynić? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw ustalić na czym polega czynność prawna w postaci cofnięcia pozwu.
Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (art. 203 § 1, 2 i 4 KPC).
Cofnięcie pozwu następuje poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia.
Przy czym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 KC zdanie pierwsze).
W celu korekty takich czynności prawnych jak cofnięcie pozwu, ustawodawca przewidział rozwiązanie na okoliczność złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu.
W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny) (art. 84 § 1i 2 KC).
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał (art. 88 § 1 i 2 KC).
Wiadomo już, że odwołanie cofnięcia pozwu może nastąpić na podstawie przepisów o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Czy uprawomocnicie się postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania będzie miało wpływ na skuteczność uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu? Zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa Sadu Najwyższego, tak.
W Wyroku z 11.2.2011 r. o sygn. akt I CSK 252/10 Sąd Najwyższy stwierdził, iż odwołanie oświadczenia procesowego strony o cofnięciu pozwu (art. 203 § 1 KPC) z powołaniem się na błąd możliwe jest jedynie do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania przewidzianego w art. 203 § 4 KPC.
Zatem powód odwołujący oświadczenie o cofnięciu pozwu musi pamiętać o tym, że na przeprowadzenie tego działania ma czas jedynie do uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania w sprawie.
Autor: Judyta Garwacka – Polisiak, Adwokat w Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci Sp.p. www.rsplegal.pl e-mail: judyta.garwacka@rsplegal.pl
