W przypadku uznania, iż dana czynność została powierzona drugiemu, powierzający ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności (art. 429 Kodeksy cywilnego). Zgodnie zaś z treścią art. 430 KC Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.
Zagadnienie powierzenia wykonania czynności przysparza wielu trudności polegających na ustaleniu granic powierzenia, co jest decydujące w kwestii odpowiedzialności powierzającego.
Według doktryny w celu ustalenia czy dane naruszenie zostało wykonane „przy wykonywaniu powierzonej czynności” istotnym kryterium jest cel zachowania sprawcy i jego funkcjonalne powiązanie z powierzonymi mu czynnościami (wyr. SA w Warszawie z 20.2.2013 r., I ACa 936/12, Legalis). W sytuacjach granicznych rozstrzygające znaczenie ma ustalenie, że podwładny działał na rachunek zwierzchnika (A. Szpunar, Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego, s. 476; por. też wyr. SN z 25.11.2005 r., V CK 396/05, Legalis) .
Konieczne jest, aby szkoda wynikała z faktu wykonywania przez podwładnego powierzonej mu czynności, a nie była wyrządzona osobie trzeciej jedynie przy okazji jej wykonywania.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 kwietnia 2014 roku o sygn. akt I ACa 1137/13 wskazał, że nie są działaniami dokonanymi przy wykonywaniu powierzonej czynności, działania dokonane przy okazji, z wykorzystaniem sposobności oraz okoliczności sprzyjających dokonaniu we własnym imieniu oraz na swój własny rachunek działania stanowiącego przestępstwo, którego sprawstwo nie może zostać przypisane podmiotowi korzystającemu z pomocy sprawców kradzieży cudzego mienia. Brak jest tym samym podstaw, aby na podstawie tych przepisów taki podmiot został pociągnięty do odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę doznaną przez podmiot poszkodowany. W pewnych sytuacjach – głównie przy ogólnym bądź niejednoznacznym określeniu zakresu czynności powierzonych – zastosowanie sformułowanego kryterium przedmiotowego może być niewystarczające do oceny, czy dana czynność, przy której wyrządzono szkodę, została osobie trzeciej powierzona. Wówczas pomocne jest zastosowanie, również sformułowanego w orzecznictwie, kryterium teleologicznego: szkoda będzie wyrządzona przy wykonywaniu powierzonych czynności, jeżeli czynności te wykonywane są dla powierzającego i w jego interesie, jeżeli mają one na celu wykonanie powierzonych czynności. W szczególności przepis art. 430 KC kładzie nacisk na to, w czyim interesie działał podwładny. Powierzenie wykonania czynności musi nastąpić na własny rachunek, a zatem podwładny działać musi dla przełożonego i w jego interesie.
W wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2014 o sygn. akt II C 408/14 wskazano, iż literalna wykładnia obu przepisów art. 429 KC i 430 KC nie pozostawia wątpliwości, iż szkoda, za którą odpowiadać ma powierzający, wyrządzona musi być przy wykonywaniu tylko tych czynności, które zostały osobie trzeciej powierzone, a nie przy wykonywaniu innych czynności, w szczególności podobnych, do tych, które zostały powierzone. Zakres czynności powierzonych podwładnemu, czy też sprawcy szkody należy rozpatrywać ściśle, uwzględniając te czynności, które faktycznie zostały mu powierzone.
W w/w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi rozstrzygnięto w sprawie, w której sprawca nie oferował produkt finansowy nie znajdujący się w ofercie sprzedażowej powierzającego. Sąd uznał, iż zawarcie umowy dotyczącej produktu spoza oferty powierzającego (co więcej nieistniejącego) nie należało do zakresu czynności powierzonych sprawcy, a zatem szkoda wyrządzona przy zawieraniu tej umowy nie stanowiła szkody wyrządzonej przy wykonywaniu powierzonych czynności.
Również w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 26 marca 2015 roku o sygn. akt III Ca 1833/15 ustalono, iż czynności dokonywane przez sprawcę z powodem nie pozostawały w istocie w żadnym związku z czynnościami agencyjnymi, które wykonywał on na rzecz i w imieniu pozwanych. Sprawca nie miał powierzonych czynności zawierania umów, których powierzający nie posiadał w swojej ofercie. Sąd uznał, iż odpowiedzialność powierzającego obejmuje sytuacje, w których wykonywane czynności mieszczą się w zakresie czynności powierzonych takiej osobie, tylko w takim bowiem zakresie zachodzi aksjologiczna podstawa uzasadniająca rozciągnięcie winy podwładnych na osobę dłużnika, który przy ich pomocy wykonuje swoje zobowiązania. Wobec powyższego nie można przypisać odpowiedzialności powierzającego w sytuacji, gdy działania podjęte przez sprawcę nie pozostają w zakresie powierzonych czynności albo gdy dotyczą działań, które zostały dokonane przy okazji, z wykorzystaniem sposobności oraz okoliczności sprzyjających dokonaniu we własnym imieniu oraz na swój własny rachunek działania stanowiącego przestępstwo.
Powyższe oznacza, iż nie można obarczyć odpowiedzialnością powierzającego jeżeli nie szkoda powstała przy wykonywaniu przez sprawcę powierzonych obowiązków, ale gdy obowiązki te stały się jedynie okazją dla działań sprawcy.
Autor: Judyta Garwacka – Polisiak, Adwokat w Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci Sp.p. www.rsplegal.pl e-mail: judyta.garwacka@rsplegal.pl
