Orzecznictwo w sprawach roszczeń przeciwko Orzecznictwo w sprawach roszczeń przeciwko Idea Bank S.A. jako pośrednika przy sprzedaży instrumentów finansowych
Kiedy Prezes UOKIK 3 lutego 2020 roku wydał decyzję, w której stwierdził, że Idea Bank SA stosowała praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów wprowadzając ich w błąd przy oferowaniu obligacji spółki GetBack SA, obligatariusze ruszyli z pozwami o wypłatę odszkodowań. Analiza uzasadnień wyroków różnych składów i apelacji wydanych w tych sprawach pozwoliła ustalić jakie podstawy prawne sądy przyjmowały za kluczowe.
Podstawowym przepisem, na których opiera się konstrukcja powództw w omawianych prawach jest art. 415 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia (przykładowo Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 28 stycznia 2021 w sprawie I C 321/20). Obligatariusze podnoszą często również zarzut nieważności zawartych transakcji na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego oraz prowadzenia sprzedaży niezgodnie z zasadami współżycia społecznego (przykładowo Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 06 marca 2020 roku o sygn. akt I C 1048/19).
Sądy zwracają również uwagę na art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi, stosownie do którego prowadzenie działalności maklerskiej (obejmującej wykonywanie czynności polegających m.in. na doradztwie inwestycyjnym, oferowaniu instrumentów finansowych) wymaga zezwolenia KNF wydanego na wniosek złożony przez zainteresowany podmiot oraz na art. 76 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, zgodnie z którym w umowie o doradztwo inwestycyjne firma inwestycyjna zobowiązuje się do przygotowywania w oparciu o potrzeby i sytuację klienta i przekazywania mu pisemnej lub ustnej rekomendacji dotyczącej kupna, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu określonych instrumentów finansowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej tych instrumentów.
Niezwykle istotne dla rozstrzygnięcia sprawy jest zachowanie pracownika banku, który obsługiwał obligatariusza, a więc to czy z własnej inicjatywy, w imieniu strony pozwanej, występował z propozycją zakupu przedmiotowych obligacji, czy jego działania miały szerszy charakter niż wyłącznie informacyjny, czy przekonywał obligatariusza, iż będzie to dla niego produkt właściwy przekonując o opłacalności i bezpieczeństwie inwestycji. Często działania te nie ograniczały się jedynie do informowania o możliwości zakupu obligacji spółki GetBack S.A., ale miały charakter rekomendacji, albo wręcz namawiania do ich nabycia. Należy zwrócić uwagę, że rekomendacja stanowi usługę doradztwa inwestycyjnego także w sytuacji, gdy odbiorca może odnieść uzasadnione wrażenie, że jest ona dla niego odpowiednia (T. Sójka, Komentarz do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, LEX 2015). Na tej podstawie Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z dnia 20 lipca 2020 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 784/19 uznał, że pracownik Orzecznictwo w sprawach roszczeń przeciwko Idea Bank S.A. przekazał powódce ustną rekomendację nabycia obligacji spółki GetBack S.A., a więc wykonał czynności, które zgodnie z art. 76 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi objęte są zakresem zobowiązań firmy inwestycyjnej w ramach umowy o doradztwo inwestycyjne.
W przypadku przyjęcia przez Sąd, że bank prowadził działalność maklerską w rozumieniu art. 69 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi bez zezwolenia wymaganego przez wymienioną ustawę (którego w okresie świadczenia usług pośrednictwa przy sprzedaży obligacji GetBack S.A., bank nie posiadał), działanie w postaci oferowania nabycia obligacji emitowanych przez Getback S.A. jest w takiej sytuacji działaniem niezgodnym z obowiązującymi przepisami prawa karnego, bowiem wykonywanie usługi doradztwa inwestycyjnego przez podmiot, który zezwolenia na to nie posiadał, jest przestępstwem stypizowanym w art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.
W omawianych sprawach niezwykle istotne jest również poruszenie kwestii stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Pośrednik działający sprzecznie z dobrymi obyczajami to taki, który wykorzystuje niewiedzę i brak doświadczenia klienta jako konsumenta, wprowadzając go w błąd za pomocą nierzetelnych informacji o proponowanym produkcie. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.
Wynik postępowania zależy także od ustalenia przez sąd, czy w sprawie ma zastosowanie art. 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którym zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji, proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Przepis ten opisuje praktykę tzw. misselingu, w której konsument jest świadomie wprowadzany w błąd poprzez przekazywanie niepełnych bądź nieprawdziwych informacji na temat zakupu i funkcjonowania nabywanych instrumentów.
Biorąc pod uwagę to, że konsumenci powierzają Orzecznictwo w sprawach roszczeń przeciwko Idea Bank S.A. jako podmiotowi profesjonalnemu oszczędności swojego życia, bank ten powinien być postrzegany jako instytucja zaufania publicznego.
Na koniec, zwracam uwagę, iż formułując powództwo przeciwko podmiotowi pośredniczącemu przy nabyciu obligacji GetBack S.A. należy zredukować kwotę roszczenia o kwotę uzyskaną z układu przyjętego przez Zgromadzenie Wierzycieli GetBack S.A. w dniach 22 i 25 stycznia 2019 roku i zakładającego zaspokojenie 25% należności głównej wierzycieli.
Autorzy: Maciej Raczyński, Radca prawny, Partner Kancelarii Raczyński Skalski & Partners oraz Judyta Garwacka – Polisiak, Adwokat
