NOWELIZACJA USTAWY OZE – NOWY SYSTEM WSPARCIA DLA BIOMETANU

Żegnamy brązowe certyfikaty, witamy nowy system wsparcia wytwórców biometan

Biometan, czyli oczyszczony biogaz podobny do gazu ziemnego

Zgodnie z definicją, która od dnia 1 października 2023 r. znajdzie się w ustawie o odnawialnych źródłach energii, biometan jest to gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, poddanych procesowi oczyszczenia, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej środkami transportu innymi niż sieci gazowe, lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych bez konieczności jego transportu.

Biometanem jest więc biogazem, który w procesie oczyszczenia uzyskuje właściwości podobne do tych, jakie ma gaz ziemny. Dzięki temu, może znaleźć takie same zastosowania. Np. być zatłoczony do sieci gazowej.

Proces produkcji biometanu odbywa się w biometanowniach. Liderem wykorzystania biometanu w Unii Europejskiej jest Francja, gdzie pracuje 337 instalacji do wytwarzania biometanu, oraz Niemcy z 242 biometanowniami.

 W Polsce nie działa ani jedna biometanownia. Natomiast w rejestrze wytwórców biogazu rolniczego, prowadzonym przez KOWR, zarejestrowano 129 podmiotów. Wśród wytwórców biogazu dostrzec można zainteresowanie dostosowaniem istniejących instalacji do standardów biometanowni.

W środowisku biogazowników ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw jest postrzegana jako szansa na upgrade istniejących instalacji i zwiększenie zysków. W związku z tym, warto przybliżyć wcześniejsze oraz nowe rozwiązania.

Brązowe certyfikaty, czyli niepowodzenie rozłożone na lata

Mimo że uregulowanie pojęcia biometanu w ustawie jest nowością, to przepisy od dawna regulowały działalność w zakresie wytwarzania i wprowadzania biogazu do sieci. Żeby biogaz mógł być wprowadzony do sieci, musi być najpierw oczyszczony. Czyli przepisy dostrzegały istnienie biometanu, jednak nie nazywały w ten sposób oczyszczonego biogazu.

Teoretycznie, w Polsce system wsparcia dla wytwórców biogazu rolniczego, który ma być wprowadzany do sieci, istnieje od kilkunastu lat.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy o odnawialnych  źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 r. (dalej: ustawa OZE), który obowiązuje od 1 lipca 2016 r., wytwórcy biogazu rolniczego w instalacji odnawialnego źródła energii, w której biogaz rolniczy został wytworzony, przysługuje świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego potwierdzające jego wytworzenie oraz wprowadzenie do sieci dystrybucyjnej gazowej.

Przed 1 lipca 2016 r., czyli przed wejściem w życie rozdziału 4 ustawy OZE, analogiczna regulacja zawarta była w art. 9o ustawy – Prawo energetyczne. Przepis z art. 9o wprowadzony został nowelizacją prawa energetycznego z dnia 8 stycznia 2010 r.

Żeby otrzymać świadectwo pochodzenia, o którym mowa w ww. przepisach, nie wystarczyło wytworzyć biogaz. Konieczne było także wprowadzenie gazu do sieci dystrybucyjnej gazowej.

Gaz wprowadzany do sieci miał spełniać wymagania jakościowe, określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 24 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku potwierdzania danych dotyczących wytwarzanego biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej. Po wejściu w życie ustawy OZE, ww. rozporządzenie miało zostać zastąpione rozporządzeniem wydanym na podstawie art. 62 pkt 1 ustawy OZE. Takiego rozporządzenia jednak nigdy nie wydano. Po 24 miesiącach od wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, rozporządzenie z 24 sierpnia 2011 r. wygasło.

Przepisy regulujące świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego nie zostały notyfikowane jako program pomocy państwa na podstawie art. 108 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Nie zostały także zgłoszone na mocy rozporządzenia Komisji nr 651/2014 (GBER). Czyli w praktyce są to martwe przepisy.

Od 1 października 2023 r., brązowe certyfikaty stanowić będą wyłącznie ciekawostkę historyczną. Ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw wykreślono przepisy art. 47a do art. 50 ustawy OZE.

Oznacza to wycofanie się polskiego prawodawcy z prób pobudzenia rynku biometanu poprzez system certyfikatów.

Nowelizacja rozporządzenia systemowego gazowego, czyli jaskółka nadchodzących zmian

Zmiana Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego (czyli tzw. rozporządzenia systemowego gazowego), dokonana Rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 6 sierpnia 2022 r. weszła w życie 23 września 2022 r.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie systemowe, jego celem było umożliwienie zatłaczania biometanu do sieci gazowej. Kluczową zmianą w tym zakresie jest dostosowanie uregulowań dotyczących jakości paliw gazowych poprzez określenie minimalnych wymagań w zakresie substancji, których występowanie charakterystyczne jest dla produkcji biometanu, a które negatywnie będą oddziaływać na sieć gazową, m.in. poprzez zwiększanie procesów korozyjnych.

W ocenie autorów projektu rozporządzenia zmieniającego, takie podejście pozwala na zachowanie wysokiego stopnia bezpieczeństwa funkcjonowania sieci gazowej, a także zapewnia przejrzyste
i niedyskryminacyjnego podejście dla wszystkich użytkowników systemu gazowego.

W wyniku nowelizacji rozporządzenia systemowego gazowego zostały określone m.in. wymagania techniczne dla przyłączenia do sieci gazowej instalacji wytwarzających biometan.

Dokonano zmian w §  38 rozporządzenia, m.in. poprzez dodanie ust. 7a, w którym wprowadzono, obciążający wytwórcę biometanu, obowiązek badania poszczególnych parametrów jakościowych. Badania te mają być prowadzone w punktach wejścia do systemu przesyłowego i dystrybucyjnego.

Zgodnie z dodanym do §  38  ust. 7b, wyniki pomiarów są przekazywane odpowiednio operatorowi systemu przesyłowego gazowego lub dystrybucyjnego gazowego. W przypadku gdy wynik pomiaru wykaże niespełnienie któregokolwiek z badanych parametrów jakościowych (negatywny wynik), wytwórca biometanu jest obowiązany do niezwłocznego dokonania drugiego pomiaru w celu weryfikacji pierwszego pomiaru. Negatywny wynik drugiego pomiaru powoduje wstrzymanie odbioru paliwa gazowego przez operatora.

Zgodnie z §  39 ust. 3 rozporządzenia systemowego (w wersji obowiązującej od 23 września 2022 r.), podmiot wprowadzający biometan do sieci jest odpowiedzialny za zapewnienie parametrów jakościowych wymaganych przez operatora w punkcie wejścia do systemu gazowego.

Istotnych zmian dokonano w załączniku do rozporządzenia systemowego gazowego pn. Wymagania techniczne w zakresie przyłączania do sieci instalacji skroplonego gazu ziemnego, instalacji magazynowych, sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych oraz gazociągów bezpośrednich. W tej części rozporządzenia rozstrzygnięto m.in. że:

• Przed punktem wejścia biometanu do systemu gazowego lub na sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej gazowej, w uzasadnionych przypadkach, instaluje się urządzenia służące do przystosowania parametrów jakościowych biometanu do parametrów jakościowych paliw gazowych przesyłanych sieciami przesyłowymi lub dystrybucyjnymi, o których mowa w § 38 rozporządzenia, w tym w szczególności urządzenia służące do zwiększenia kaloryczności biometanu przez dodanie do niego innych rodzajów gazu (4.3.1.).
• Na sieci dystrybucyjnej gazowej w miejscu przyłączenia instaluje się instalacje sprężania umożliwiające zatłoczenie biometanu do sieci o wyższym ciśnieniu, chyba że operator systemu dystrybucyjnego wskaże w warunkach przyłączenia, że budowa takiej instalacji nie jest wymagana (4.3.2.).
• Przed punktem wejścia biometanu do systemu gazowego przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się produkcją biometanu instaluje urządzenia do badania jakości paliwa gazowego oraz instalację rewersyjną umożliwiającą zawrócenie biometanu o niewłaściwych parametrach do jego wytwórcy (4.3.3.).

Nowe regulacje dotyczące biometanu

Ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, wprowadzono do ustawy OZE liczne zmiany, których celem jest wykreowanie rynku biometanu w Polsce.

Definicja biometanu

Zgodnie z art. 2 pkt 3c ustawy OZE w wersji obowiązującej od 1 października 2023 r., biometan jest to gaz uzyskany z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, poddanych procesowi oczyszczenia, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej środkami transportu innymi niż sieci gazowe, lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych bez konieczności jego transportu.

Zasady prowadzenia działalności regulowanej w zakresie wytwarzania biometanu

Dwa osobne rejestry

Zgodnie z art. 7 ust 1 pkt 2 ustawy OZE w nowym brzmieniu, działalność gospodarcza w zakresie biogazu lub biometanu, polegająca na wytwarzaniu biogazu na potrzeby wytwarzania biometanu lub na wytwarzaniu biometanu z biogazu, zwana „działalnością gospodarczą w zakresie biogazu lub biometanu”, jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy – Prawo przedsiębiorców i wymaga wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie biogazu lub biometanu, zwanego „rejestrem wytwórców biogazu”. Czyli wytwarzanie biometanu z biogazu będzie wymagać wpisu do jawnego rejestru wytwórców biogazu, prowadzonego przez Prezesa URE.

Zakres pojęcia „biogaz” jest szeroki. W art. 2 pkt 1 ustawy OZE zawarta jest definicja, zgodnie z którą biogaz jest to gaz uzyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów.

Natomiast, zgodnie z art. 23 pkt 3 ustawy OZE, działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania biometanu z biogazu rolniczego będzie wymagać wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego, prowadzonego przez Dyrektora Generalnego KOWR.

Biogaz rolniczy w art. 2 pkt 2 ustawy OZE definiowany jest jako gaz otrzymywany w procesie fermentacji metanowej: a)         produktów rolnych oraz produktów ubocznych rolnictwa, w tym odchodów zwierzęcych, b)         produktów z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzących z zakładów przemysłowych, a także z zakładowych oczyszczalni ścieków z przetwórstwa rolno-spożywczego, w których jest prowadzony rozdział ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków, c)         produktów spożywczych przeterminowanych lub nieprzydatnych do spożycia, d)         tłuszczów i mieszanin olejów z separacji olej/woda zawierających wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze, e)         biomasy roślinnej zebranej z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne, f)          odchodów zwierzęcych pozyskanych z działalności innej niż rolnicza – z wyłączeniem biogazu pozyskanego z odpadów komunalnych, ze składowisk odpadów, a także z substratów pochodzących z oczyszczalni ścieków innych niż wymienione w lit. b.

 

Czyli będą prowadzone dwa rejestry wytwórców biometanu i zakwalifikowanie do właściwego rejestru będzie zależne od tego czy biometan jest wytwarzany z biogazu czy też biogazu rolniczego. Rejestry te będą prowadzone przez dwa różne organy.

Zasada rejestracji wytwórcy w jednym rejestrze

Sytuacja, w której wytwórcy wpisywani są do różnych rejestrów, w zależności od substratów, z jakich wytwarzają biometan, może powodować dezorientację już na etapie rejestracji. Ustawodawca, chcąc uniknąć wątpliwości, wprowadził zasadę rejestracji w jednym rejestrze, przesądzając, że:

• jeżeli wytwórca będzie używać zarówno biogazu, jak i biogazu rolniczego, będzie podlegać wpisowi do rejestru wytwórców biogazu prowadzonego przez Prezesa URE;
• wpisu do rejestru wytwórców biogazu nie wymaga wykonywanie działalności polegającej na wytwarzaniu biogazu rolniczego na potrzeby wytwarzania biometanu lub na wytwarzaniu biometanu z biogazu rolniczeg

Nowy system wsparcia wytwarzania biometanu z biogazu lub biogazu rolniczego

Najważniejsze informacje:

• System dotyczy wytwórców biometanu w instalacjach OZE o łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii służącej do wytwarzania biometanu, przeliczonej na moc zainstalowaną elektryczną nie większą niż 1 MW.
• Wytwórca może sprzedać wybranemu podmiotowi biometan wprowadzony do sieci gazowej.
• Rozliczenie z zarządcą rozliczeń – Feed – in premium.
• Cenę referencyjną biometanu za 1 MWh ustali minister właściwy do spraw klimatu w drodze rozporządzenia oddzielnie dla instalacji do wytwarzania biometanu z biogazu oraz biometanu z biogazu rolniczego.
• Cena referencyjna zostanie skorygowana o pomoc inwestycyjną i w ten sposób zostanie ustalona stała cena zakupu biometanu
• Okres, w którym przysługuje prawo do pokrycia ujemnego salda wynosi maksymalnie 20 lat od pierwszego dnia sprzedaży biometanu objętej systemem wsparcia. Zakończenie stosowania mechanizmu wsparcia przewidziane jest na dzień 30 czerwca 2048 r.
• Prawo do pokrycia ujemnego salda przysługuje wytwórcy biometanu, który uzyskał zaświadczenie Prezesa URE, nie później niż w terminie do dnia 30 czerwca 2024 r.
• Prawo do pokrycia ujemnego salda przysługuje wytwórcom biometanu, którzy uzyskali zaświadczenie w okresie wskazanym w tym zaświadczeniu.

Istota Feed-in premium

Nowy system wsparcia będzie oparty na dopłatach do ceny rynkowej. Jest to tzw. system Feed-in-premium (FIP). Mechanizm ten pozwala na sprzedaż energii elektrycznej na konkurencyjnym rynku wraz z prawem do pokrycia z ujemnego salda, stanowiącego dopłatę do poziomu gwarantowanej stałej ceny zakupu.

Stałej ceny zakupu nie należy w tym przypadku utożsamiać z systemem Feed-in tariff, który umożliwia dokonywanie sprzedaży na preferencyjnych warunkach do sprzedawcy zobowiązanego albo wybranego sprzedawcy.

Stała cena zakupu biometanu będzie podlegać corocznej waloryzacji.

Mechanizm FIP ten jest podobny do kontraktu różnicowego, podobnego do mechanizmu rozliczeń stosowanego w finansowych corporate PPA.

Zwracamy uwagę, że niektórzy uczestnicy aukcji OZE zobowiązani byli do zapłaty zarządcy rozliczeń tzw. dodatniego salda – gdy ceny energii znacząco wzrosły. Obowiązek zwrotu dodatniego salda został wprost wyrażony w nowym art. 93 ust. 12 pkt 5 ustawy OZE. Nie ma więc pola do wątpliwości, jakie bywały wyrażane w przeszłości. Zgodnie z tym przepisem, dodatnie saldo obliczone zgodnie z ust. 2 pkt 3, które z uwzględnieniem ust. 11 nie  zostało całkowicie rozliczone do końca danego okresu każdych pełnych trzech lat kalendarzowych, o których  mowa w art. 83 ust. 2, oraz dodatnie saldo pozostałe na koniec okresu określonego zgodnie z art. 83p, jest zwracane w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia danego okresu, operatorowi rozliczeń energii odnawialnej, o którym mowa w art. 106, przez wytwórcę biometanu, o którym mowa w art. 83l ust. 1.

Przystąpienie do systemu wsparcia biometanu

Zgodnie z art. 83m ustawy OZE, w celu sprzedaży biometanu wytwórca biometanu składa Prezesowi URE deklarację o zamiarze sprzedaży biometanu wprowadzonego do sieci gazowej po stałej cenie zakupu. Deklaracja jest składana w postaci elektronicznej za pośrednictwem internetowej platformy aukcyjnej.

Przepisy określają elementy, które powinna zawierać deklaracja oraz dokumenty, które należy do niej dołączyć.

Razem ze złożeniem deklaracji wytwórca wnosi opłatę rezerwacyjną na odrębny rachunek bankowy wskazany przez Prezesa URE lub ustanawia gwarancję bankową.

Wysokość opłaty rezerwacyjnej  (ewentualnie gwarancji bankowej) wynosi 12 złotych za każdy 1 kW mocy zainstalowanej instalacji do wytwarzania biometanu.

Prezes URE wydaje zaświadczenie o możliwości sprzedaży wytworzonego biometanu w terminie 45 dni od dnia złożenia kompletnej deklaracji.

W związku z tym, zasady przystąpienia do systemu wsparcia są podobne do tych znanych z systemów FIT/FIP, umożliwiających sprzedaż niewykorzystanej energii elektrycznej wytworzonej w instalacji odnawialnego źródła energii. To dobra wiadomość dla osób z branży. Wielu wytwórców biogazu ma praktyczne doświadczenie z deklaracjami składanymi w URE w okresie wdrożenia systemu FIT/FIP. Dla sprawności procesu, nie mniej istotne jest praktyczne doświadczenie pracowników URE w rozpatrywaniu deklaracji.

Należy mieć nadzieję, że przepisy wprowadzone ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, nie będą przepisami martwymi.