Linia bezpośrednia – po nowelizacji ustawy prawo energetyczne
Linia bezpośrednia na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego ustawy prawo energetyczne, mogła budzić skojarzenie z Yeti – mitycznym potworem, który według niektórych mieszkańców Himalajów żyje wysoko w górach.
Każdy o linii bezpośredniej słyszał i niejedna osoba o nią pytała. Nie odnotowano jednak dowodów na jej wystąpienie w praktyce biznesowej. Prawdopodobnie, Prezes URE nigdy nie wyraził zgody na linię bezpośrednią. Mimo tego, linia bezpośrednia wywoływała niepokój – głównie u operatorów systemów dystrybucyjnych.
Martwił się linią bezpośrednią również regulator. Nie chciał sytuacji, w której największe zakłady przemysłowe zaopatrywałyby się w energię elektryczną z pominięciem sieci dystrybucyjnej i przesyłowej. W takiej sytuacji koszty utrzymania sieci musiałyby zostać poniesione w większym stopniu przez odbiorców taryfowych.
Zgodnie z poprzednim brzmieniem ustawy prawo energetyczne, budowa linii bezpośredniej wymagała zgody Prezesa URE w formie decyzji. Zgodę taką należało uzyskać przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę. Przyjmowano, że rozstrzygnięcie Prezesa URE stanowi tzw. zagadnienie wstępne w stosunku do postępowania prowadzonego przez starostę w przedmiocie pozwolenia na budowę.
Zmiany przepisów ustawy prawo energetyczne dotyczących linii bezpośredniej dokonano ustawą z dnia 28 lipca 2023 r.
o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta 14 sierpnia 2023 r. została podpisana przez Prezydenta RP i ogłoszona. W części dotyczącej linii bezpośredniej wejdzie w życie 7 września 2023 r. W niniejszym artykule przyjrzymy się wprowadzonym zmianom
Nowa definicja linii bezpośrednie
Zgodnie z nowym art. 3 pkt 11f ustawy – Prawo energetyczne, linią bezpośrednią będzie
- linia elektroenergetyczna łącząca wydzieloną jednostkę wytwórczą z wydzielonym odbiorcą, w celu bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy (dalej: model 1), lub
- linia elektroenergetyczna łącząca jednostkę wytwórczą z przedsiębiorstwem energetycznym innym niż wytwarzające energię elektryczną w tej jednostce, wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do ich własnych obiektów,
w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących ich jednostkami podporządkowanymi w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tych przedsiębiorstw (dalej: model 2).
W związku ze zmianą definicji linii bezpośredniej, do ustawy – Prawo energetyczne wprowadzono nowe pojęcia
- wydzielona jednostka wytwórcza
czyli jednostka wytwórczą, z której cała wytworzona energia elektryczna jest objęta bezpośrednim dostarczaniem energii elektrycznej do wydzielonego odbiorcy;
|
UWAGA pojęcie jednostki wytwórczej jest od dawna zdefiniowane w ustawie – Prawo energetyczne. Zgodnie z art. 3 pkt 43 tej ustawy, jednostka wytwórcza jest to wyodrębniony zespół urządzeń należący do przedsiębiorstwa energetycznego, służący do wytwarzania energii i wyprowadzania mocy. |
wydzielony odbiorca
czyli odbiorca, który:
- nie jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej lub
- jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej w sposób uniemożliwiający wprowadzanie energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do tej sieci, lub
- spełnia warunki, wymagania techniczne i obowiązki, o których mowa w art. 7aa ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne (przepis ten wskazuje wymogi, których spełnienie umożliwia wprowadzenie do sieci energii dostarczanej linią bezpośrednią);
|
W świetle prawa energetycznego, odbiorcą jest każdy, kto otrzymuje lub pobiera paliwa lub energię na podstawie umowy z przedsiębiorstwem energetycznym. Czyli podmioty refakturowane nie są uznawane za odbiorców. |
- bezpośrednie dostarczanie energii elektrycznej
dostawy energii elektrycznej realizowane bez wykorzystania sieci elektroenergetycznej lub realizowane z wykorzystaniem sieci elektroenergetycznej przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, o którym mowa w pkt 11f (czyli w przytoczonej powyżej definicji linii bezpośredniej).
Bezpośrednie dostarczanie energii elektrycznej jest wspólnym mianownikiem zarówno dla modelu, w którym energia elektryczna jest dostarczana do wydzielonego odbiorcy, jak również dla modelu, w którym energia jest dostarczana innemu przedsiębiorstwu energetycznemu
Opłaty
Autorzy nowych rozwiązań chcieli uniknąć sytuacji, w której najwięksi, przemysłowi odbiorcy energii korzystać będą z linii bezpośredniej, natomiast „lwia” część kosztów utrzymania sieci przerzucona zostanie na gospodarstwa domowe i drobnych przedsiębiorców. W związku z tym, wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym korzystanie z linii bezpośredniej wiązać się będzie z obowiązkiem ponoszenia na rzecz operatora sieci:
- opłaty solidarnościowej;
- opłaty na pokrycie kosztów utrzymania systemowych standardów jakości
i niezawodności bieżących dostaw energii[1].
Zwolnione z obowiązku ponoszenia ww. opłat są tylko te podmioty, które nie mogą polegać na energii z sieci dystrybucyjnej, ponieważ nie są do niej przyłączone.
Konieczność ponoszenia ww. opłat musi być uwzględniona przy szacowaniu opłacalności inwestycji w linię bezpośrednią. Wydaje się, że przyłączenie przedsiębiorstwa do linii bezpośredniej nie będzie rozwiązaniem pierwszego wyboru. Wciąż bardziej opłacalne będzie przyłączenie instalacji „za licznikiem” (behind-the-meter, BTM). Jednak zastosowanie instalacji OZE przyłączonej za licznikiem, mającej odpowiednio dużą moc, nie wszędzie jest możliwe
Sposób ustalania opłaty solidarnościowej oraz sposób określania wysokości opłaty na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej, będzie wynikać z tzw. rozporządzenia taryfowego, czyli rozporządzenia wydawanego przez ministra właściwego d/s energii po zasięgnięciu opinii Prezesa URE.
Tymczasowo, do czasu wejścia w życie rozporządzenia taryfowego w brzmieniu uwzględniającym zmiany, opłaty mają być ponoszone w sposób przewidziany w art. 34 ustawy nowelizującej.
Nowe taryfy mają być przedstawione Prezesowi URE w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie rozporządzenia taryfowego – uwzględniającego zmiany. Dotychczasowe rozporządzenie taryfowe pozostanie w mocy najdłużej przez 36 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji.
Obowiązki podmiotu uprawnionego do linii bezpośredniej
Zgodnie z art. 7aa ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne, do podstawowych obowiązków
podmiotu posiadającego tytuł prawny do linii bezpośredniej należy:
1) zarządzanie pracą linii bezpośredniej i jej utrzymanie;
2) zapewnienie ciągłości dostaw oraz odpowiednich parametrów jakościowych energii elektrycznej;
3) niezwłoczne udzielenie informacji, w tym danych pomiarowych i innych danych technicznych, na żądanie tego operatora sieci lub Prezesa URE;
4) zainstalowanie oraz zapewnienie prawidłowego działania układu pomiarowo-rozliczeniowego umożliwiającego określenie ilości energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią;
5) umożliwienie operatorowi sytemu elektroenergetycznego dokonania odczytu danych pomiarowych z układu pomiarowo-rozliczeniowego, o którym mowa powyżej, celem dokonania rozliczeń oraz kontroli prawidłowego działania tego układu;
6) aktualizacja informacji przekazanych w związku ze zgłoszeniem
Co ważne, pobieranie energii elektrycznej za pomocą linii bezpośredniej nie ogranicza prawa odbiorcy do przyłączenia się do sieci elektroenergetycznej i pobierania energii elektrycznej z tej sieci, o ile jego urządzenia lub instalacje uniemożliwiają wprowadzanie energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej, do której odbiorca planuje się przyłączyć.
Wymagania w zakresie m.in. sposobu zapewnienia braku możliwości wyprowadzania energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do sieci operatora, zawarte zostaną w instrukcjach (IRiESP, IRiESD). Wydaje się, że zastosowanie znajdą urządzenia, nazywane czasem układami antypompującymi.
W ustawie nowelizującej wskazano także kryteria, jakie muszą zostać spełnione, żeby wprowadzać energię elektryczną do sieci.
Energia elektryczna dostarczana linią bezpośrednią może zostać wprowadzona do sieci elektroenergetycznej, jeżeli:
1) są spełnione warunki polegające na przyłączeniu odbiorcy do sieci i zawarciu umowy dystrybucyjnej oraz umowy sprzedaży energii;
2) są spełnione wymagania techniczne określone w przepisach[2];
3) została udzielona koncesja na obrót energią elektryczną.
Wydzielona jednostka wytwórcza, a także każda inna jednostka wytwórcza dostarczająca energię elektryczną za pomocą linii bezpośredniej, żeby mogła dostarczać energię do sieci, musi spełniać wymagania określone w ustawie.
Wykaz linii bezpośrednich i ekspertyza
Zgodnie z art. 7aa ust. 9 ustawy – Prawo energetyczne, Prezes URE prowadzi i publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej URE wykaz linii bezpośrednich.
Podmiot ubiegający się o budowę linii bezpośredniej lub posiadający tytuł prawny do linii bezpośredniej składa do Prezesa URE zgłoszenie o zamiarze wybudowania linii bezpośredniej lub dalszego korzystania z linii bezpośredniej. Zakres informacji, jakie powinny znaleźć się w zgłoszeniu oraz niezbędne załączniki, zostały wskazane w ustawie.
Zdaniem autorów szczególnie interesujący jest wymóg przedstawienia – wraz ze zgłoszeniem – ekspertyzy w zakresie wpływu linii bezpośredniej lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny. Ekspertyza musi być sporządzoną przez podmiot spełniający kryteria określone w ustawie.
Zakres ekspertyzy, warunki wykonania i główne założenia, w tym niezbędne dane, powinny zostać uzgodnione z operatorem sieci elektroenergetycznej. Operator ma obowiązek współdziałania i termin na udostępnienie danych.
|
Weterani rynku energii mogą odnieść wrażenie, że historia zatoczyła koło. Kiedyś wnioskodawca ubiegający się o przyłączenie źródła OZE miał obowiązek przedstawienia takiej ekspertyzy – na podstawie założeń udostępnionych przez operatora. Następnie, w wyniku nowelizacji prawa energetycznego dokonanej ustawą z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw, przeniesiono obowiązek sporządzania ekspertyz na operatorów i wprowadzono zaliczki. Obecnie ekspertyza wpływu na sieć sporządzona przez operatora, mimo że niejednokrotnie jest powodem odmowy przyłączenia źródła OZE do sieci, stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa. Nie można jej uzyskać, wnioskując o udostępnienie informacji publicznej. Także Prezes URE odmawia wglądu do ekspertyzy w toku postępowania prowadzonego na podstawie art. 8 ustawy – Prawo energetyczne. |
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki:
1) dokonuje wpisu linii bezpośredniej do wykazu na podstawie zgłoszenia podmiotu ubiegającego się o budowę linii bezpośredniej lub podmiotu posiadającego tytuł prawny do linii bezpośredniej, w terminie 45 dni od dnia złożenia tego zgłoszenia;
2) niezwłocznie po dokonaniu wpisu linii bezpośredniej do wykazu, wydaje zaświadczenie o wpisaniu linii bezpośredniej do tego wykazu.
Wpisu dokonuje się w przypadku stwierdzenia poprawności informacji i schematu oraz stwierdzenia braku uzasadnionych wątpliwości co do negatywnego wpływu linii bezpośredniej lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny na podstawie ekspertyzy.
Prezes URE w drodze decyzji odmawia rejestracji linii bezpośredniej w wykazie, m.in. jeżeli ekspertyza „wskazuje na negatywny wpływ linii bezpośredniej lub urządzeń, instalacji lub sieci do niej przyłączonych na system elektroenergetyczny, polegający na powodowaniu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej”.
Procedura uproszczona – dla instalacji o mocy nie większej niż 2 MW
W procedurze uproszczonej brak jest wymogu przedstawienia ekspertyzy. Prezes URE dokonuje wpisu do wykazu linii bezpośrednich jedynie na podstawie kompletności i poprawności informacji (których zakres został ograniczony) i schematu, w przypadku linii bezpośredniej, która:
- będzie bezpośrednio dostarczać energię elektryczną z wydzielonej jednostki wytwórczej do instalacji i urządzeń wydzielonego odbiorcy nieprzyłączonego do sieci a będzie bezpośrednio dostarczać energię elektryczną do:
- wydzielonego odbiorcy z instalacji odnawialnych źródeł energii,
- podmiotu wykonującego działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną w celu bezpośredniego jej dostarczenia do jego własnych obiektów, w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących jego jednostkami podporządkowanymi w rozumieniu ustawy o rachunkowości lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tego przedsiębiorstwa
– o ile urządzenia lub instalacje nie umożliwiają wprowadzania energii elektrycznej dostarczanej linią bezpośrednią do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej, lub warunki, wymagania techniczne i obowiązki warunkujące wprowadzanie energii do sieci, zostały spełnione, oraz gdy łączna moc zainstalowana w jednostkach wytwórczych jest nie większa niż 2 MW.
Podsumowanie
Zdaniem autorów, nowelizacja ustawy, mimo że długo oczekiwana, nie będzie stanowić kroku milowego dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce. Ograniczeniem będą wyniki ekspertyz wpływu na sieć. Nie należy oczekiwać, że wnioski wynikające z ekspertyz będą znacząco odmienne od tych zawartych w ekspertyzach uzyskiwanych przez operatorów sieci.
Nowe regulacje dają jednak nadzieję na rozwój nowych modeli biznesowych. Planując inwestycje w OZE w celu zaspokojenia własnych potrzeb, warto poddać pod rozwagę możliwości, jakie dają nowe regulacje. Szczególnie w sytuacji, gdy na terenie przedsiębiorstwa brak jest miejsca na kolejne urządzenia do wytwarzania energii, które można przyłączyć za licznikiem
Autorzy: radca prawny Grzegorz Mikos i radca prawny Kacper Skalski z Kancelarii Raczyński Skalski Adwokaci i Radcowie Prawni spp
[1] Zgodnie z art. 7aa ust. 4 ustawy nowelizującej, wydzielony odbiorca, z wyjątkiem wydzielonego odbiorcy nieprzyłączonego do sieci elektroenergetycznej, albo przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, do którego energia elektryczna jest dostarczana z jednostki wytwórczej linią bezpośrednią w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do jego własnych obiektów, w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących jego jednostkami podporządkowanymi w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 42 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tego przedsiębiorstwa, za energię elektryczną dostarczoną linią bezpośrednią, wnosi do przedsiębiorstwa energetycznego wykonującego działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, do sieci którego ten odbiorca lub to przedsiębiorstwo są przyłączone, opłatę odpowiadającą udziałowi tego podmiotu w kosztach stałych za przesyłanie lub dystrybucję energii elektrycznej, w części niepokrytej innymi składnikami taryfy, o której mowa w art. 45, zwaną dalej „opłatą solidarnościową”, zależną od ilości energii dostarczanej tą linią bezpośrednią, oraz opłatę na pokrycie kosztów utrzymywania systemowych standardów jakości i niezawodności bieżących dostaw energii elektrycznej, zależną od ilości energii dostarczanej tą linią bezpośrednią.
[2] Chodzi o przepisy zawarte w tzw. rozporządzeniu systemowym, czyli rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy – Prawo energetyczne, w aktach prawnych wydanych na podstawie art. 59–61 rozporządzenia 2019/943 oraz w metodach, warunkach, wymogach i zasadach dotyczących wymagań technicznych dla jednostek wytwórczych, ustanowionych na podstawie tych aktów prawnych.
