Główne zmiany, które wprowadza ustawa z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, dotyczą przede wszystkim: postępowania przygotowawczego do rozpoznania sprawy, przeciwdziałania nadużyciu postępowania sądowego, powrotu do odrębności postępowania gospodarczego, ogólnego usprawnienia postępowania sądowego oraz wzrostu opłat sądowych.
Wprowadzenie postępowania przygotowawczego przed postępowaniem rozpoznawczym ma służyć polubownemu rozwiązaniu sporu bez konieczności prowadzenia dalszych posiedzeń. Jeśli nie uda się rozstrzygnąć sporu, podczas posiedzenia przygotowawczego, Sąd z udziałem stron, sporządzi plan rozprawy, który będzie zawierał m.in.: wszelkie dowody oraz fakty, które mają zostać wykazane, pod rygorem pominięcia w dalszym toku postępowania, dokładne określenie przedmiotów żądań stron, terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie, kolejność i termin przeprowadzania dowodów, termin ogłoszenia wyroku, rozstrzygnięcia co do innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania. Podpisany plan rozprawy będzie dołączony do protokołu posiedzenia przygotowawczego i doręczony z urzędu stronom. Zastąpi on zawiadomienie o terminach posiedzeń i innych czynności objętych planem.
Nowelizacja przewiduje również sankcje za nadużycie prawa procesowego poprzez wprowadzenie klauzuli generalnej. Zgodnie z art. 41 projektu: „Z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono.” Sankcje, które sąd może zastosować wobec strony nadużywającej prawa procesowego, mogą polegać na wymierzeniu grzywny, obciążeniu dodatkową częścią, bądź nawet całością kosztów procesu, a na wniosek strony przeciwnej także na obciążeniu kosztami procesu podwyższonymi odpowiednio do spowodowanego nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy lub podwyższeniu stopy odsetek należnych od zasądzonego świadczenie odpowiednio spowodowanej nadużyciem zwłoki w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce.
W przypadku uznania przez Sąd, że powództwo jest oczywiście bezzasadne, zostanie ono oddalone na posiedzeniu niejawnym bez podejmowania żadnych dodatkowych czynności, w tym bez doręczania odpisu pozwu pozwanemu i bez wyznaczania terminu rozprawy.
Projektodawcy zaproponowali powrót postępowania w sprawach gospodarczych jako postępowania odrębnego. W sprawach gospodarczych strony w pierwszym piśmie procesowym będą zobowiązane do podania adresu poczty elektronicznej, bądź do złożenia oświadczenia o nieposiadaniu takiego, powołania wszystkich twierdzeń i dowodów oraz złożenia oświadczenia, że zostały powołane wszystkie twierdzenia i dowody. Strony będą mogły zawrzeć umowę dowodową, w której będą mogły się umówić, że dany dowód nie może zostać powołany i przeprowadzony w postępowaniu sądowym.
Dowód z zeznań świadków będzie dopuszczony przez Sąd jedynie wówczas, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w przypadku ich braku, pozostaną niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Nastąpią również istotne zmiany w doręczeniach pism procesowych. Przede wszystkim zlikwidowana będzie tzw. fikcja doręczeń. Do kpc dodany zostaje art. 1391 zgodnie, z którym: „ § 1. Jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających i nie ma zastosowania art. 139 § 2 i 3 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. § 2. Powód w terminie dwóch miesięcy od doręczenia mu powyższego zobowiązania składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu przez komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu dwóch miesięcy stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6 kpc”. Powyższe rozwiązanie będzie również wiązało się z opłatą za doręczenie w wysokości łącznie do 120 zł, którą trzeba będzie uiścić na rzecz komornika sądowego, który w celu ustalenia adresu pozwanego, będzie mógł zwrócić się m.in. do ZUS czy do banków.
Zmianie ulegną również zasady doręczeń pomiędzy pełnomocnikami. Będą oni mogli skorzystać z możliwości wyboru doręczeń wyłączenie elektronicznych.
Ustawa nowelizacyjna wprowadza także szereg zmian w przepisach ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Generalnie można stwierdzić, że wzrosną opłaty sądowe. W sprawach o prawa majątkowe opłaty będą wynosić:
- 30 zł – od wartość sporu do 500 złotych;
- 100 zł – w sporach o ponad 500 złotych do 1 500 złotych;
- 200 zł – w sporach o ponad 1 500 złotych do 4 000 złotych;
- 400 zł – w sporach o ponad 4 000 złotych do 7 500 złotych;
- 500 zł – w sporach o ponad 7 500 złotych do 10 000 złotych;
- 750 zł – w sporach o ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych;
- 1 000 zł – w sporach o ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych.
W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu przekraczającej 20 000 złotych, opłata stosunkowa wyniesie 5 %, ale nie więcej niż 200 000 złotych.
Zostaje również wprowadzona opłata za sporządzenie przez Sąd pisemnego uzasadnienia wyroku. Wysokość opłaty wyniesie 100 zł. Opłata ta zostanie jednak zaliczona na poczet opłaty od złożonego środka zaskarżenia.
Ustawa nowelizacyjna wejdzie w życie co do zasady w terminie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Termin 14 dniowy jest przewidziany dla przepisów m.in.: dotyczących opłat sądowych, zaś w terminie 6 miesięcy wejdą w życie regulacje dotyczące elektronicznego postępowania upominawczego.
Nowelizacja ustawy Kodeks postępowania cywilnego i innych ustaw jest bardzo obszerna, a prezentowane opracowanie stanowi jedynie jej zarys. Wydaje się, że choćby w kwestii postępowania dowodowego, czy przygotowawczego, celem projektodawców było usprawnienie funkcjonowania procesu. Pod wieloma jednak względami ustawa budzi pewne zastrzeżenia, przede wszystkim w przypadku regulacji dotyczących doręczeń, czy możliwości wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym. Ponieważ wiele spośród zaproponowanych zmian miało rozwiązywać problemy praktyczne, również praktyka zweryfikuje ich słuszność.
adw. Judyta Garwacka – Polisiak
