Kary nałożone przez KNF w 2022 roku

W niniejszym artykule przybliżone zostaną przesłanki, które stanowiły podstawę do nałożenia kar pieniężnych przez Komisję Nadzoru Finansowego w 2022 roku.

Zgodnie z informacjami opublikowanymi na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego^[1], od 1 stycznia br. Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła łącznie 35 kar pieniężnych na podmioty objęte nadzorem (według stanu na dzień 22 sierpnia 2022 roku). Dla porównania, 35 kar pieniężnych zostało nałożonych przez KNF w ciągu 2021 rok, natomiast w 2020 roku wydano łącznie 38 decyzji nakładających kary.

Instytucje nadzorowane przez KNF powinny z dużą uwagą śledzić wszystkie publikacje o karach nakładanych przez organy nadzoru. Przeciwdziałanie powielaniu naruszeń popełnionych przez inne podmioty pozwoli na właściwe zarządzanie ryzykiem braku zgodności oraz powinno przełożyć się na minimalizację ryzyka nałożenia kary administracyjnej.

W 2022 roku kary pieniężne były nakładane przez KNF w szczególności za naruszenie:

1. art. 14 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych („Ustawa o ubezpieczeniach”);
2. art. 56 i art. 69 ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa o spółkach publicznych”);
3. art. 17 i art. 19 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE („MAR”);
4. art. 83a, art. 83c, art. 83c i art. 103 ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi („Ustawa o obrocie”);
5. art. 33 i art. 43 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („Ustawa AML”).

Ad. 1 – Ustawa o ubezpieczeniach

Zgodnie z art. 14 Ustawy o ubezpieczeniach:

1. Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.
2. W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania.
3. Jeżeli odszkodowanie nie przysługuje lub przysługuje w innej wysokości niż określona w zgłoszonym roszczeniu, zakład ubezpieczeń informuje o tym na piśmie osobę występującą z roszczeniem w terminie, o którym mowa w ust. 1 albo 2, wskazując na okoliczności oraz podstawę prawną uzasadniającą całkowitą lub częściową odmowę wypłaty odszkodowania, jak również na przyczyny, dla których odmówił wiarygodności okolicznościom dowodowym podniesionym przez osobę zgłaszającą roszczenie. Pismo zakładu ubezpieczeń powinno zawierać pouczenie o możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. 3a. W przypadku niewypłacenia przez krajowy zakład ubezpieczeń odszkodowania w terminie, o którym mowa w ust. 1 albo 2, lub niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 3, organ nadzoru stosuje wobec krajowego zakładu ubezpieczeń środki nadzorcze określone w art. 362 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, zwanej dalej „ustawą o działalności ubezpieczeniowej”.
4. W przypadku niewypłacenia przez zagraniczny zakład ubezpieczeń odszkodowania w terminie, o którym mowa w ust. 1 albo 2, lub niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w ust. 3, organ nadzoru:
   • nakłada na członka organu zarządzającego zagranicznego zakładu ubezpieczeń karę pieniężną do wysokości odpowiadającej jego trzykrotnemu przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu z ostatnich 12 miesięcy, a jeżeli nie można ustalić przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy – do wysokości 100 000 złotych, lub
   • nakłada na zagraniczny zakład ubezpieczeń karę pieniężną do wysokości 0,5% składki przypisanej brutto z umów ubezpieczenia, o którym mowa w dziale II w grupie 10 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, z wyłączeniem odpowiedzialności przewoźnika, zawartych w ramach wykonywania działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, uzyskanej przez ten zagraniczny zakład ubezpieczeń w poprzednim roku kalendarzowym, a w przypadku gdy ten zakład nie wykonywał takiej działalności lub uzyskał składkę przypisaną brutto poniżej 20 mln złotych – do wysokości 100 000 złotych.

Ad. 2 – Ustawa o spółkach publicznych

Zgodnie z art. 56 Ustawy o spółkach publicznych:

1. Emitent papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym jest obowiązany, z zastrzeżeniem ust. 6, do równoczesnego przekazywania Komisji, spółce prowadzącej ten rynek regulowany oraz do publicznej wiadomości:

1. (uchylony),

2. informacji bieżących i okresowych:

a) zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 60 ust. 2 – w przypadku emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku oficjalnych notowań w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi lub na rynku regulowanym innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego, albo

b) zgodnie z postanowieniami regulaminów, o których mowa w art. 61 – w przypadku emitentów papierów wartościowych dopuszczonych wyłącznie do obrotu na rynku regulowanym niebędącym rynkiem oficjalnych notowań.

Zgodnie z art. 69 Ustawy o spółkach publicznych:

1. Kto:

1) osiągnął lub przekroczył 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33⅓%, 50%, 75% albo 90% ogólnej liczby głosów w spółce publicznej albo

2) posiadał co najmniej 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33⅓%, 50%, 75% albo 90% ogólnej liczby głosów w tej spółce, a w wyniku zmniejszenia tego udziału osiągnął odpowiednio 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33⅓%, 50%, 75% albo 90% lub mniej ogólnej liczby głosów

– jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym Komisję oraz spółkę, nie później niż w terminie 4 dni roboczych od dnia, w którym dowiedział się o zmianie udziału w ogólnej liczbie głosów lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się o niej dowiedzieć, a w przypadku zmiany wynikającej z nabycia lub zbycia akcji spółki publicznej w transakcji zawartej na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu – nie później niż w terminie 6 dni sesyjnych od dnia zawarcia transakcji.

1. Obowiązek dokonania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, powstaje również w przypadku:

1) zmiany dotychczas posiadanego udziału ponad 10% ogólnej liczby głosów o co najmniej:

a) 2% ogólnej liczby głosów – w spółce publicznej, której akcje są dopuszczone do obrotu na rynku oficjalnych notowań,

b) 5% ogólnej liczby głosów – w spółce publicznej, której akcje są dopuszczone do obrotu na innym rynku regulowanym niż określony w lit. a lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu;

2)zmiany dotychczas posiadanego udziału ponad 33% ogólnej liczby głosów o co najmniej 1% ogólnej liczby głosów.

Jak wynika z art. 97 ust. 1a Ustawy o spółkach publicznych, na każdego, kto nie dokonuje w terminie zawiadomienia, o którym mowa w art. 69–69b tej ustawy, lub dokonuje takiego zawiadomienia z naruszeniem warunków określonych w tych przepisach, KNF może nałożyć karę pieniężną:

1. w przypadku osób fizycznych – do wysokości 1 000 000 zł;
2. w przypadku innych podmiotów – do wysokości 5 000 000 zł albo kwoty stanowiącej równowartość 5% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, jeżeli przekracza ona 5 000 000 zł.

Ad. 3 – MAR

Zgodnie z art. 17 ust. 1 MAR, emitent podaje niezwłocznie do wiadomości publicznej informacje poufne bezpośrednio go dotyczące. Natomiast zgodnie z art. 19 ust. 1 MAR, osoby pełniące obowiązki zarządcze oraz osoby blisko z nimi związane powiadamiają emitenta lub uczestnika rynku uprawnień do emisji oraz KNF:

1. w odniesieniu do emitentów – o każdej transakcji zawieranej na ich własny rachunek w odniesieniu do akcji lub instrumentów dłużnych tego emitenta lub do instrumentów pochodnych bądź innych powiązanych z nimi instrumentów finansowych;
2. w odniesieniu do uczestników rynku uprawnień do emisji – o każdej transakcji zawieranej na ich własny rachunek w odniesieniu do uprawnień do emisji, opartych na nich produktów sprzedawanych na aukcji lub powiązanych z nimi instrumentów pochodnych.

Zgodnie z art. 175 ust. 1 Ustawy o obrocie, na każdego kto nie wykonał lub nienależycie wykonał obowiązek, o którym mowa w art. 19 ust. 1-7 MAR, KNF może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną:

1. w przypadku osób fizycznych – do wysokości 2 072 800 zł;
2. w przypadku innych podmiotów – do wysokości 4 145 600 zł.

Natomiast z art. 96 ust. 1i Ustawy o spółkach publicznych wynika, że jeżeli emitent nie wykonuje lub nienależycie wykonuje obowiązki, o których mowa w art. 17 ust. 1 i 4–8 MAR, KNF może wydać decyzję o wykluczeniu papierów wartościowych z obrotu na rynku regulowanym, a w przypadku gdy papiery wartościowe emitenta są wprowadzone do obrotu w alternatywnym systemie obrotu – decyzję o wykluczeniu tych papierów wartościowych z obrotu w tym systemie, albo nałożyć karę pieniężną do wysokości 10 364 000 zł lub kwoty stanowiącej równowartość 2% całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, jeżeli przekracza ona 10 364 000 zł, albo zastosować obie sankcje łącznie.

Ad. 4 – Ustawa o obrocie

Zgodnie z art. 83a ust. 1 Ustawy o obrocie, firma inwestycyjna jest obowiązana stosować w prowadzonej działalności rozwiązania techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo i ciągłość świadczonych usług maklerskich oraz ochronę interesów klientów i informacji poufnych lub stanowiących tajemnicę zawodową.

Jak wynika z art. 83c ust. 1 Ustawy o obrocie, firma inwestycyjna, prowadząc działalność maklerską, jest obowiązana działać w sposób rzetelny i profesjonalny, zgodnie z zasadami uczciwego obrotu oraz zgodnie z najlepiej pojętymi interesami jej klientów. W przypadku firmy inwestycyjnej świadczącej usługę maklerską, o której mowa w art. 69 ust. 2 pkt 1 lub 4 tej ustawy, obowiązek działania w najlepiej pojętym interesie klientów jest wykonywany z uwzględnieniem art. 65 rozporządzenia 2017/565.

Zgodnie z art. 83c ust. 2 Ustawy o obrocie, informacje kierowane przez firmę inwestycyjną do klientów lub potencjalnych klientów, w tym informacje upowszechniane przez firmę inwestycyjną w celu reklamy lub promocji świadczonych przez nią usług, powinny być rzetelne oraz nie mogą budzić wątpliwości ani wprowadzać w błąd. Informacje upowszechniane w celu reklamy lub promocji usług świadczonych przez firmę inwestycyjną są oznaczane w sposób niebudzący wątpliwości jako informacje upowszechniane w tych celach. Uznaje się, że upowszechnianie informacji w sposób rzetelny, niebudzący wątpliwości i niewprowadzający w błąd jest zachowane w przypadku spełnienia przez firmę inwestycyjną warunków, o których mowa w art. 44 rozporządzenia 2017/565.

Natomiast art. 103 ust. 1 Ustawy o obrocie wskazuje, że liczba członków zarządu i rady nadzorczej domu maklerskiego powinna zapewniać skuteczne, prawidłowe i ostrożne zarządzanie domem maklerskim, w szczególności uwzględnia zakres, skalę i złożoność prowadzonej działalności, przy czym w skład zarządu powinny wchodzić co najmniej dwie osoby.

Zgodnie z art. 169a ust. 1 Ustawy o obrocie, w przypadku gdy dom maklerski narusza przepisy regulujące prowadzenie działalności maklerskiej, KNF może, w drodze decyzji:

1. nałożyć karę pieniężną do wysokości 20 750 000 zł na osoby odpowiedzialne za zaistniałe naruszenie lub
2. nakazać osobom odpowiedzialnym za zaistniałe naruszenie zaprzestanie działań skutkujących powstaniem naruszeń i niepodejmowanie tych działań w przyszłości, lub
3. nakazać odwołanie członka zarządu odpowiedzialnego za stwierdzone naruszenie, w przypadku gdy naruszenia mają charakter poważny.

Ad. 5 – Ustawa AML

Art. 33 ust. 1 Ustawy AML nakłada na instytucje obowiązane obowiązek stosowania wobec swoich klientów środków bezpieczeństwa finansowego (m.in. dokonanie identyfikacji i weryfikacji tożsamości klienta i beneficjenta rzeczywistego). Art. 43 ust. 1 Ustawy AML nakazuje stosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, a także w przypadkach, o których mowa w art. 44–46 Ustawy AML (m.in. relacja z osobą mającą status PEP czy powiązanie danej transakcji z państwem trzecim wysokiego ryzyka).

Pamiętać należy, iż zgodnie z art. 147 Ustawy AML instytucja obowiązana, która nie dopełnia obowiązku:

1. wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków określonych w ustawie, o którym mowa w art. 7 i art. 8 Ustawy AML,
2. sporządzania oceny ryzyka oraz jej aktualizacji, o którym mowa w art. 27 ust. 3 Ustawy AML,
3. przekazania na żądanie Generalnego Inspektora oceny ryzyka oraz innych informacji mogących mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka, o którym mowa w art. 28 Ustawy AML,
4. stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w:
   1. 33 Ustawy AML,
   2. 43 – w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz w przypadkach, o których mowa w art. 44-46 Ustawy AML,
5. dokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy przeprowadzanych transakcji oraz wykazania na żądanie organów, o których mowa w art. 130, zastosowania odpowiednich środków bezpieczeństwa, o których mowa w art. 34 ust. 3 Ustawy AML,
6. przechowywania dokumentacji, o którym mowa w art. 49 ust. 1 i 2 Ustawy AML,
7. wprowadzenia wewnętrznej procedury instytucji obowiązanej, o którym mowa w art. 50 Ustawy AML,
8. wprowadzenia procedury grupowej, o którym mowa w art. 51 Ustawy AML,
9. zapewnienia udziału osób wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych, o którym mowa w art. 52 Ustawy AML,
10. wdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, o którym mowa w art. 53 Ustawy AML,
11. zachowania w tajemnicy faktu przekazania Generalnemu Inspektorowi lub innym właściwym organom informacji, o którym mowa w art. 54 ust. 1 Ustawy AML,
12. przekazania lub udostępnienia informacji, o którym mowa w art. 72 lub art. 76 Ustawy AML,
13. przekazania zawiadomień, o którym mowa w art. 74, art. 86 ust. 1 lub art. 90 ust. 1 Ustawy AML,
14. zachowania w tajemnicy informacji o planowanym wszczęciu oraz o prowadzeniu analiz dotyczących prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, o którym mowa w art. 54 ust. 1 Ustawy AML,
15. wykonania zaleceń pokontrolnych wydanych przez Generalnego Inspektora,
16. uzyskania zezwolenia na utworzenie oddziału lub przedstawicielstwa w państwie trzecim wysokiego ryzyka, zidentyfikowanym przez Komisję Europejską w akcie delegowanym przyjętym na podstawie art. 9 dyrektywy 2015/849, o którym mowa w art. 44b ust. 1 Ustawy AML,
17. zastosowania się do decyzji Generalnego Inspektora albo KNF, o której mowa w art. 44b ust. 4 i 5 oraz art. 44c ust. 1 Ustawy AML

– podlega karze administracyjnej.

Największa kara pieniężna nałożona przez KNF w 2022 roku opiewa na kwotę 3 000 000 zł (naruszenie przepisów Ustawy AML), a najniższa na kwotę 12 500 zł (naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 2 lit. a Ustawy o spółkach publicznych).

^[1] https://www.knf.gov.pl/o_nas/Kary_nalozone_przez_KNF