System gwarancji pochodzenia po nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii
Wraz z ostatnią dużą nowelizacją ustawy OZE dokonano istotnych zmian w zasadach wydawania oraz obrotu gwarancjami pochodzenia . W kontekście dotychczasowych regulacji można mówić o małej rewolucji, która wejdzie w życie już 1 stycznia 2024 r. Należy spodziewać się także wydania nowych oraz aktualizacji obowiązujących rozporządzeń wykonawczych precyzujących zasady ustalania ilości energii na potrzeby gwarancji pochodzenia, jak również zmian w regulaminie Rejestru Gwarancji Pochodzenia prowadzonego przez Towarową Giełdę Energii S.A. (“Regulamin”).
Nowa definicja, rozszerzenie zakresu stosowania gwarancji pochodzenia
Najważniejszą zmianą jest nowa definicja gwarancji pochodzenia zawarta w art. 120 ustawy oze, które od 1 stycznia 2024 r.:
- będą mogły być wydawane nie tylko dla energii elektrycznej, lecz również dla biogazu, biogazu rolniczego, biometanu, wodoru odnawialnego, ciepła lub chłodu,
- będą zawierały określenie ilości energii danego rodzaju lub nośnika wyrażonej w MWh,
- utracą status dokumentu potwierdzającego uniknięcie emisji gazów cieplarnianych.
Wprowadzenie nowej definicji przede wszystkim zostało podyktowane rozszerzeniem rozumienia instalacji OZE oraz chęcią zwiększenia grona wytwórców występujących o gwarancje pochodzenia i oferujących je na rynku. Warto przy tym podkreślić, że technologiczny postęp oraz rosnąca popularność instalacji biogazowych, wodorowych czy nowoczesnych ciepłowni stwarza świetną okazję do zapewnienia wytwórcom korzystania z dodatkowego źródła finansowania pochodzącego ze sprzedaży gwarancji pochodzenia. Przyjęcie MWh jako standardowej jednostki ilości energii to naturalna konsekwencja obecnej praktyki rynkowej. Z kolei wykreślenie z definicji gwarancji pochodzenia zwrotu odnoszącego się do potwierdzenia “wartości środowiskowych wynikających z unikniętej emisji gazów cieplarnianych” związane jest z dążeniem do eliminacji z obrotu gospodarczego zjawiska greenwashingu, czyli “zazieleniania” energii zużywanej przez przedsiębiorców, która w rzeczywistości została wytworzona ze źródeł kopalnych.
Naturalną konsekwencją zmiany definicji gwarancji pochodzenia będzie konieczność dostosowania Regulaminu. Warto również zwrócić uwagę, że definicje legalne biometanu, chłodu, ciepła oraz wodoru odnawialnego zostały wprowadzone do ustawy oze tą samą ustawą nowelizującą. Są to więc nowe regulacje, którym należy zapewnić spójność i równorzędność w stosowaniu z obecnymi regulacjami. Jednym z przejawów takich działań będzie konieczność umożliwienia przez TGE identyfikacji gwarancji pochodzenia przez wskazanie źródła lub nośnika energii, dla którego zostały wydane (art. 124 ust. 2 pkt 4 ustawy oze).
Ujednolicenie zasad określania ilości energii
Rozszerzenie zakresu stosowania gwarancji pochodzenia o nowe rodzaje i nośniki energii wymagało wprowadzenia jednolitych zasad określania ilości energii, jakiej wytworzenie mają potwierdzać gwarancje pochodzenia. Standardową jednostką pozostaną MWh, a dla poszczególnych rodzajów i nośników energii obowiązywać będą następujące zasady:
- dla energii elektrycznej – na podstawie danych z urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych na zaciskach:
- generatora,
- ogniwa fotowoltaicznego,
- ogniwa paliwowego, w którym następuje bezpośrednia przemiana energii chemicznej w energię elektryczną – art. 120 ust. 6 ustawy oze
2. dla biometanu, biogazu, biogazu rolniczego oraz wodoru odnawialnego – na podstawie danych właściwego operatora, a jeśli nośnik nie został wprowadzony do sieci gazowej, na podstawie wytycznych zawartych w rozporządzeniu wykonawczym – art. 121 ust. 7, 9 i 10 ustawy oze
3. dla ciepła lub chłodu – na podstawie wytycznych zawartych w rozporządzeniu wykonawczym – art. 121 ust. 8 ustawy oze
Z uwagi na znaczne różnice techniczne w prowadzeniu pomiarów dla poszczególnych źródeł i nośników energii, za słuszne należy uznać przeniesienie konkretnych uregulowań do aktów wykonawczych. Należy jednak podkreślić, że właściwy minister nie ma zbyt wiele czasu na opracowanie i publikację nowych przepisów.
Zmiany w procedurze wydawania i umarzania gwarancji pochodzenia
Spora modyfikacja dotyczy zasad wydawania i umarzania gwarancji pochodzenia. Nowością jest wprowadzenie terminu konwersji energetycznej, która oznacza wykorzystanie energii do zasilenia procesu wytworzenia innego źródła lub nośnika energii. Wydane w ten sposób gwarancje pochodzenia dla energii pierwotnej podlegają obowiązkowemu umorzeniu przed wydaniem gwarancji pochodzenia dla energii pochodnej (art. 120 ust. 7 ustawy oze). W przypadku, gdy obie instalacje wytwórcze należą do tego samego wytwórcy, umorzenie odbywa się automatycznie, a gwarancje pochodzenia są wyłączane z obrotu (art. 120 ust. 8 ustawy oze). Gwarancje pochodzenia wydane dla energii pierwotnej nie są ujmowane w danych sprawozdawczych publikowanych przez TGE dotyczących bilansu umorzonych gwarancji pochodzenia (art. 124a ust. 8 ustawy oze). Kwestia pochodzenia energii (pierwotna czy pochodna) jest uwzględniania we wniosku o potwierdzenie umorzenia gwarancji pochodzenia (art. 124a ust. 6 ustawy oze). Ma to na celu “wyłowienie” informacji o umorzeniu danych gwarancji pochodzenia z uwagi na planowaną konwersję energetyczną.
Przepisy uwzględniają też techniczne uwarunkowania związane z konkretnymi nośnikami energii. I tak, obrót gwarancji pochodzenia wydanymi dla ciepła lub chłodu będzie możliwy wyłącznie między podmiotami przyłączonymi do tej samej sieci ciepłowniczej (art. 124 ust. 12 ustawy oze). Z kolei w przypadku, gdy biometan jest dostarczany poza siecią gazową bezpośrednio do instalacji tankowania pojazdów silnikowych, nie będzie możliwe przeniesienie przynależnych do niego gwarancji pochodzenia – ulegną one automatycznemu umorzeniu (art. 120 ust. 9 ustawy oze).
Zmiany zajdą w procesie uznawania zagranicznych gwarancji pochodzenia. Po pierwsze, warunkiem wprowadzenia zagranicznej gwarancji pochodzenia do rejestru będzie jej uznanie w Polsce (art. 123 ust. 5 ustawy oze). Ponadto wniosek o uznanie danej, zagranicznej gwarancji pochodzenia będzie musiał swym zakresem odpowiadać wnioskowi o wydanie krajowej gwarancji pochodzenia (art. 124 ust. 10 ustawy oze).
Kolejną istotną zmianą jest wydłużenie okresu, w jakim będzie można dokonać umorzenia gwarancji pochodzenia. Dotychczas okres ten był równy okresowi ważności gwarancji pochodzenia i wynosił 12 miesięcy. Zgodnie z nowelizacją umorzenia będzie można dokonać po upływie 18, a nie 12 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania energii, dla której wydano gwarancje pochodzenia (art. 122 ust. 3a ustawy oze). Pozostawiono jednocześnie art. 122 ust. 4 ustawy oze, zgodnie z którym gwarancje pochodzenia wygasa i podlega wykreśleniu z rejestru gwarancji pochodzenia po upływie 12 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania energii, lecz uzupełniono przepis o wzmiankę, że po tym okresie gwarancje pochodzenia zostają wyłączone z obrotu. Oznacza to, że ostatni posiadacz gwarancji pochodzenia będzie jedynym uprawnionym do jej umorzenia. Nowością jest również obowiązek wskazania podmiotu, na rzecz którego dokonywane będzie przeniesienie gwarancji pochodzenia przez podmiot przenoszący (art. 124 ust. 11 ustawy oze).
Podsumowanie
Szereg zmian dotyczących gwarancji pochodzenia to przede wszystkim pokłosie implementacji Dyrektywy RED II. Środowisko prawne zyskuje tym samym nowe środki do promowania instalacji OZE i zapewnienia im właściwych środków rozwoju. Do najważniejszych skutków nowelizacji należy zaliczyć zmianę definicji gwarancji pochodzenia, wydłużenie okresu, w którym mogą zostać umorzone, oraz podjęcie kroków zmierzających do integracji krajowego systemu gwarancji pochodzenia z zagranicznymi.
