Zamknięty system dystrybucyjny w świetle przepisów ustawy prawo energetyczne
Od 2021 r. w prawie energetycznym funkcjonuje pojęcie tzw. zamkniętego systemu dystrybucyjnego oznaczającego wydzielony obszar sieci dystrybucyjnej na terenie zakładu przemysłowego, obiektu handlowego lub miejsca świadczenia usług wspólnych. Celem wprowadzenia zamkniętych systemów dystrybucyjnych było umożliwienie podmiotom eksploatującym aktywa energetyczne na samodzielne zarządzanie siecią w ramach prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Wiążę się to z pewnymi ustępstwami regulacyjnymi względem tradycyjnej działalności operatorskiej, jednak nadal powoduje konieczność spełnienia szeregu obowiązków.
Przesłanki uzyskania statusu operatora zamkniętego systemu dystrybucyjnego
Status operatora zamkniętego systemy dystrybucyjnego może uzyskać wyłącznie podmiot, który już posiada koncesję na dystrybucję energii elektrycznej lub paliw gazowych oraz uzyskał status operatora systemu dystrybucyjnego (art. 9da ust. 1 prawa energetycznego). Taki operator składa wniosek do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, a w przypadku pozytywnego rozpoznania następuje wydanie decyzji przyznającej status operatora zamkniętego systemu dystrybucyjnego. Konieczne jest jednak spełnienie przesłanek:
- liczba odbiorców paliw lub energii elektrycznej w gospodarstwach domowych nie może przekraczać 100, oraz
- ze szczególnych względów technicznych lub bezpieczeństwa procesy eksploatacji lub wytwarzania dokonywane przez użytkowników tego systemu są zintegrowane, lub
- 50% ilości dystrybuowanej rocznie energii elektrycznej lub paliw gazowych jest zużywane przez właściciela lub operatora systemu dystrybucyjnego, lub przedsiębiorstwa powiązane z tym właścicielem lub operatorem.
Najczęściej zamknięty system dystrybucyjny znajdzie zastosowanie na terenie byłych zakładów przemysłowych, parków technologicznych, galerii handlowych, magazynów wielkopowierzchniowych czy w biurowcach. Obszar zamkniętego systemu jest określany przez Prezesa URE w decyzji (art. 9da ust. 2 prawa energetycznego).
Status operatora zamkniętego systemu dystrybucyjnego można uzyskać maksymalnie na okres 10 lat, ale jednocześnie nie dłuższy niż okres obowiązywania koncesji na dystrybucję (art. 9da ust. 3 prawa energetycznego)
Preferencyjne warunki prowadzenia działalności
Z uwagi na ograniczoną skalę działalności operator zamkniętego systemu dystrybucyjnego korzysta z istotnych udogodnień o charakterze regulacyjnym. Przede wszystkim chodzi o zwolnienie z przedstawiania określonych dokumentów Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki:
- instrukcji ruchu i eksploatacji sieci – o ile wykonuje jednocześnie działalność polegającą na dystrybucji i sprzedaży (art. 9g ust. 8a prawa energetycznego). Operator ma jednak obowiązek sporządzenia i aktualizacji tej instrukcji (art. 9g ust. 8b oraz art. 56 ust. 1 pkt 1g prawa energetycznego),
- taryf – jednak warto wspomnieć, że stawki opłat zawarte w taryfie powinny być nie wyższe niż stawki taryf przyjęte przez operatora systemu dystrybucyjnego, do sieci którego przyłączony jest zamknięty system dystrybucyjny (art. 9dc ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3 prawa energetycznego). Prawidłowość ustalenia stawek opłat i cen może podlegać kontroli przez Prezesa URE (art. 9dc ust. 5 prawa energetycznego),
- planu rozwoju oraz planu remontów – art. 9dc ust. 1 pkt 2 oraz art. 16 ust. 17 prawa energetycznego),
Ze względu na specyfikę zamkniętego systemu dystrybucyjnego, obejmującego zazwyczaj sieci średniego i niskiego napięcia, operator ma ograniczony zakres obowiązków dotyczących współpracy z innymi operatorami w zakresie eksploatacji sieci wysokich i najwyższych napięć. Najczęściej też będzie mieć ograniczoną styczność z działalnością rynku mocy. Wszystkie te kwestie znajdują odzwierciedlenie chociażby w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci, której treść będzie tym samym ograniczona względem tradycyjnych instrukcji opracowywanych przez operatorów działających na dużym terytorium.
Mniejsza skala działalności, te same obowiązki
Operator zamkniętego systemu dystrybucyjnego posiada jednak szereg obowiązków o charakterze regulacyjnym. Uzyskany status nie daje możliwości odstępstwa od takich kwestii jak:
- prowadzenie wyodrębnionej ewidencji księgowej oraz zakaz subsydiowania skrośnego, wymóg sporządzania sprawozdań finansowych i zlecenia badań tego sprawozdania przez biegłego rewidenta (art. 44 prawa energetycznego)
- obowiązki informacyjne i techniczne wobec odbiorców i sprzedawców, w tym pozyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie danych pomiarowych i rozliczeniowych,
- obowiązki informacyjne i sprawozdawcze względem Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki i Agencji Rynku Energii
- obowiązki dotyczące publikacji danych i informacji o prowadzonej działalności, w tym działalności sprzedażowej, np. o strukturze paliw zużytych do wytworzenia dostarczonej energii, dostępnych mocach przyłączeniowych czy wolumenie energii dostarczonej do poszczególnych grup taryfowych (art. 5 ust. 6c i art. 7 ust. 8l prawa energetycznego, § 44 ust. 1-3 rozporządzenia systemowego).
Warto również pamiętać, że operator zamkniętego systemu dystrybucyjnego nadal pozostaje przede wszystkim przedsiębiorstwem energetycznym, który powinien spełniać wymogi określone w koncesji i niezbędne do jej utrzymania. Dotyczy to między innymi dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi, co może mieć istotne znaczenie przy rozważaniu ekonomicznych aspektów funkcjonowania jako operator zamkniętego systemu dystrybucyjnego.
Potencjał rozwoju zamkniętych systemów dystrybucyjnych
Ostatnia nowelizacja prawa energetycznego stworzyła szereg nowych możliwości w zakresie działania systemu elektroenergetycznego. Osią zmian jest dążenie do większej elastyczności i szybszego reagowania na wahania między popytem a podażą. Istotne znaczenie ma nadal dynamiczny rozwój odnawialnych źródeł energii. Zamknięte systemy energetyczne mogą w tym zakresie dać spore możliwości na przykład w zakresie:
- dostarczania energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii do odbiorców na obszarze zamkniętego systemu dystrybucyjnego,
- świadczenia przez odbiorców energii usług elastyczności lub współpracy z agregatorami, przy udziale lub pośrednictwie operatora zamkniętego systemu dystrybucyjnego,
- prowadzenia przez operatora działalności polegającej na wytwarzaniu energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii i stworzeniu możliwości dostępu do tańszej energii dla odbiorców działających na obszarze zamkniętego systemu dystrybucyjnego.
