Kto, jak i kiedy? Podstawowe informacje o nowym uprawnieniu operatora systemu dystrybucyjnego
Niepozorna zmiana art. 7 ust. 8d10 została dokonana w prawie energetycznym (PE) i weszła w życie 7 września 2023 r. Na podstawie nowego brzmienia tego przepisu:
1. operator systemu dystrybucyjnego (OSD), może:
- ograniczyć pracę, lub
- odłączyć od sieci elektroenergetycznej,
2. mikroinstalację o mocy powyżej 10 kW, jeśli:
- instalacja ta stanowi zagrożenie dla pracy sieci, do której jest przyłączona, lub
- konieczne jest zrównoważenie dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię, w przypadku wydania polecenia przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP), na warunkach określonych w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej (IRiESP),
3. niezwłocznie po ustaniu przyczyn ograniczenia lub odłączenia OSD jest zobowiązany przywrócić stan poprzedni.
Dla zachowania jasności przekazu omawiane zagadnienie będzie określane dalej “Uprawnieniem”.
Obecne regulacje dotyczące Uprawnienia są zawarte w poszczególnych IRiESD, jednak poza przełożeniem treści wcześniej obowiązującego brzmienia art. 7 ust. 8d10 oraz zapewnieniem technicznej możliwości sterowania mikroinstalacją przez OSD brak jest szczegółowych rozwiązań w tym zakresie.
Nowe Uprawnienie to nie redysponowanie
Warto podkreślić, że ograniczenie pracy lub odłączenie mikroinstalacji od sieci nie jest redysponowaniem, o którym ostatnio zrobiło się dość głośno za sprawą kilkukrotnego ograniczania prac instalacji OZE z uwagi na nadmiar wytwarzanej energii elektrycznej. Poza oczywistą kwestią uregulowania obu zagadnień w innych jednostkach redakcyjnych (art. 7 PE dotyczy szeroko rozumianego przyłączania do sieci, a art. 9c PE obejmuje bezpieczeństwo systemu), inny jest krąg adresatów. Redysponowanie dotyczy instalacji OZE o mocy kwalifikującej źródło co najmniej jako małą instalację. Z kolei Uprawnienie dotyczy wyłącznie mikroinstalacji o mocy powyżej 10 kW. Redysponowanie znajduje swoje umocowanie bezpośrednio w rozporządzeniu PE i Rady UE 2019/943 w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Dla omawianej zmiany brak jest jednoznacznego uzasadnienia – pojawiło się ono już w toku prac sejmowych nad nowelizacją PE.
Najistotniejszym zagadnieniem związanym z Uprawnieniem jest potencjalne odszkodowanie, na jakie mógłby liczyć wytwórca w przypadku ograniczenia pracy lub odłączenia od sieci będącego skutkiem wykonania polecenia OSP. Wiążą się z tym dwa zagadnienia:
- prawo do otrzymania rekompensaty finansowej za energię niewytworzoną na skutek ograniczenia prac lub odłączenia od sieci,
- prawo do naprawienia szkód związanych z odłączeniem od sieci.
Wydaje się, że otrzymanie rekompensaty finansowej byłoby uzasadnione, a szczegóły jej przyznawania powinny być określone w IRiESP. Wątpliwości wywołuje faktyczna skala strat, jakie może ponieść wytwórca w mikroinstalacji na skutek ograniczenia pracy lub odłączenia źródła od sieci. Nie sposób jednak pominąć fakt, że w przypadku wykonania polecenia OSP przez OSD, po stronie wytwórcy może dojść do istotnego ograniczenia w dostępie energii elektrycznej. Skoro prawo do rekompensaty jednoznacznie przysługuje w przypadku redysponowania (co zresztą było przedmiotem dość intensywnej dyskusji), to dlaczego mniejsi wytwórcy mieliby zostać pozbawieni takiego uprawnienia?
Niestety, obecne regulacje milczą na ten temat, pewną wskazówką pozostaje art. 8, który poddaje spory w zakresie bezprawnego ograniczenia pracy lub odłączenia mikroinstalacji od sieci pod rozstrzygnięcie Prezesowi URE. Wskazuje to jednak na sytuacje sporu na tle zasadności zastosowania Uprawnienia, a nie ubiegania się o finansową rekompensatę. Podobne wnioski daje zmiana art. 9g ust. 4 PE, w którym jednoznacznie powiązano redysponowanie z prawem do rekompensaty, jednak nie ma nic o finansowych aspektach związanych z równoważeniem dostaw i zapotrzebowania na energię elektryczną.
Powstaje jednocześnie wątpliwość o różnicę pojęciową między Uprawnieniem a redysponowaniem. Uprawnienie może wiązać się z odłączeniem od sieci, podczas gdy w przypadku redysponowania jest mowa tylko o czasowym wyłączeniu jednostki wytwórczej. Prawdopodobną przyczyną tej niekonsekwencji jest połączenie w ramach Uprawnienia przypadku działań zmierzających do równoważenia działania sieci z przypadkiem, gdy mikroinstalacja zagraża bezpieczeństwu pracy sieci. Połączenie takie można określić jako niefortunne.
Na zakończenie kwestii relacji Uprawnienia z redysponowaniem powstaje pytanie o zasadność wprowadzonej zmiany. Czy ograniczenie pracy lub odłączenie mikroinstalacji od sieci może odnieść realny skutek dla zrównoważenia pracy sieci elektroenergetycznej, skoro w przypadku redysponowania wprowadzono aż trzystopniową procedurę, której stosowanie zależy od konkretnych potrzeb systemu – im większy problem sieci z przyjęciem energii tym jednostki o mniejszej mocy mogą być objęte redysponowaniem. W przypadku mikroinstalacji o mocy od 10 do 50 kW przeważnie mamy do czynienia z przynajmniej częściową autokonsumpcją. Zastosowanie Uprawnienia na skutek polecenia OSP może w efekcie przynieść symboliczne efekty.
Praktyczne zastosowanie możliwe dopiero po przyjęciu nowych instrukcji ruchu i eksploatacji sieci
Na zastosowanie Uprawnienia w nowej formule trzeba będzie poczekać aż do przyjęcia nowych instrukcji ruchu i eksploatacji sieci. Obecnie obowiązujące IRiESD nie regulują szczegółowo kwestii realizacji Uprawnienia, ale wymaga podkreślenia, że przesłanki jego zastosowania były jednoznaczne – zagrożenie dla sieci będące efektem działania przyłączonej mikroinstalacji o mocy powyżej 10 kW. Co więcej, obowiązywała gradacja obejmowania Uprawnieniem kolejnych źródeł wytwórczych – w pierwszej kolejności ograniczano pracę lub odłączano od sieci instalacje o największej mocy. W obecnej sytuacji o zakresie i warunkach stosowania Uprawnienia decydować ma polecenie OSP wydane w oparciu o treść instrukcji. Co interesujące, nowelizacja art. 9g ust. 4 PE wprost objęła kwestie związane z procedurą wprowadzania redysponowania, ale nie wspomina w ogóle o poleceniach kierowanych w stosunku do mikroinstalacji. Powstaje zatem niebezpieczna luka prawna – OSD powinien działać na podstawie polecenia OSP, ale OSP nie ma jednoznacznego obowiązku włączenia kwestii związanych z realizacją Uprawnienia do swojej instrukcji. Znowelizowane Uprawnienie pozostaje zatem niemożliwe do wprowadzenia w zakresie związanym z równoważeniem działania sieci i może takie pozostać, o ile OSP nie ureguluje tej kwestii w IRiESP.
