Czwartek z energią: Magazyny energii a rynek mocy

Według dostępnych danych moc zainstalowana magazynów energii elektrycznej będzie sukcesywnie wzrastać. Wykorzystanie tych obiektów będzie możliwe nie tylko zabezpieczenia nadwyżek energii elektrycznej, ale także w celu natychmiastowego uzupełnienia brakujących ilości energii w sytuacjach niezbilansowania systemu. 

Dzięki rozwijającemu się rynkowi mocy magazyny energii mogą zarówno zabezpieczyć dla siebie istotne źródło dochodów, jak i wnieść udział do bilansowania systemu elektroenergetycznego. Zainteresowanie inwestycjami w tym zakresie rośnie, jednak warto zwrócić uwagę na szereg ograniczeń, które występują w odniesieniu do uczestnictwa w rynku mocy. Co prawda dotyczą one wszystkich technologii, jednak dla magazynów energii mają one szczególne znaczenie, ponieważ istotne limitują możliwości transakcyjne, do których przyzwyczaił nas rynek OZE. 

1. Udział w aukcji a plany inwestycyjne

Jeśli przyszły właściciel magazynu energii rozważa udział w aukcji mocy, powinien starannie przygotować się do takiego kroku. Nie tylko ze względów organizacyjnych – aukcje są przeprowadzane co roku – ale przede wszystkim inwestycyjnych. Udział w aukcji jest co do zasady uzależniony od dwuetapowej certyfikacji. Każda jednostka rynku mocy (czyli taka, która może brać udział w jego funkcjonowaniu, zarówno w redukcji jak i obowiązku mocowym) podlega w pierwszej kolejności certyfikacji ogólnej, która w przypadku pozytywnego przebiegu skutkuje wpisem do rejestru rynku mocy (art. 12 ustawy o rynku mocy). Następnie konieczne jest przeprowadzenie certyfikacji do aukcji głównej lub dodatkowej, która stanowi ostateczną kwalifikację jednostki rynku mocy do udziału w aukcji na dany rok dostaw (art. 15 ustawy o rynku mocy). 

Proces certyfikacji a także organizacja aukcji powodują, że plany inwestycyjne powinny być dostatecznie sprecyzowane. Informacje i dane o jednostce są umieszczane w rejestrze, a późniejsza modyfikacja parametrów może okazać się kłopotliwa w świetle wymogów, jakie są stawiane dostawcom mocy na etapie realizacji nowobudowanych inwestycji. Trzeba podkreślić bowiem, że w przypadku jednostek, które dopiero mają powstać, niezbędne jest uzyskanie także certyfikatu warunkowego, który z kolei wymaga wniesienia zabezpieczenia przez dostawcę mocy (art. 50 ust. 1 ustawy o rynku mocy). Możliwe jest co prawda zwolnienie z tego obowiązku, jednak wyłącznie dla podmiotów, które posiadają odpowiedni rating finansowy (co najmniej BBB- albo Baa3 – § 7 rozporządzenia Ministra Energii w sprawie zabezpieczenia finansowego wnoszonego przez dostawców mocy oraz uczestników aukcji wstępnych). 

Dostawca mocy, w przypadku wygrania aukcji, jest również zobowiązany do wykazania, w ciągu pierwszych 24 miesięcy od ogłoszenia ostatecznych wyników aukcji, poniesienia nakładów na realizację inwestycji w wysokości co najmniej 10% kwoty wymaganych nakładów inwestycyjnych, a także zawarcia umów wykonawczych (art. 52 ustawy o rynku mocy).  

2. Umowa mocowa

Wygranie aukcji rynku mocy skutkuje zawarciem tzw. umowy mocowej z mocy prawa, na czas oznaczony, pomiędzy dostawcą mocy, PSE S.A. jako operatorem rynku mocy oraz Zarządcą Rozliczeń S.A. jako operatorem rozliczeń (art. 44 ustawy o rynku mocy). Umowa jest zawierana w formie elektronicznej pod rygorem nieważności (art. 45 ustawy o rynku mocy). Umowa jest nienegocjowalna a jej wzór stanowi załącznik do regulaminu rynku mocy. Wszelkie zmiany w jej treści są wprowadzane przez zmianę regulaminu. 

Specyfika umowy mocowej polega na tym, że zakres regulacji praw i obowiązków stron jest w znacznej mierze przeniesiony do treści regulaminu rynku mocy, który razem z ustawą i umową mocową tworzą całościowe ramy dla stosunku prawnego między dostawcą mocy a operatorem rynku i operatorem rozliczeń. Nie jest możliwe przeniesienie praw i obowiązków z umowy mocowej, za wyjątkiem dwóch sytuacji opisanych w punkcie 3 poniżej. Jest to istotne ograniczenie, podyktowane jednak koniecznością ochrony rynku jako narzędzia kluczowego dla równoważenia potrzeb systemu. Zmiany podmiotowe mogłyby negatywnie wpłynąć na realizację obowiązku mocowego, co z kolei mogłoby przynieść katastrofalne skutki dla systemu elektroenergetycznego. 

3. Ograniczenia w zakresie zbycia projektu lub instalacji

Istotną cechą rynku mocy jest to, że dostawca mocy jest co do zasady zobowiązany do uczestnictwa w systemie przez cały okres, na jaki wygrał aukcję. W przypadku magazynów energii jest to ważna informacja, ponieważ szacując finansowe aspekty działalności jednostki oraz zwrotu inwestycji trzeba wziąć pod uwagę, że nie jest możliwe szybkie zbycie projektu, a tym bardziej wycofanie się z rynku mocy. 

Zmiany podmiotowe są dopuszczalne jedynie w dwóch przypadkach:

1. 1. w ramach tzw. wtórnego rynku mocy, czyli między dostawcami mocy, którzy wygrali aukcje na ten sam rok dostaw, albo
   2. w ramach przekształceń podmiotowych na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych. 

Nie jest możliwe przeniesienie uprawnień do uczestnictwa w rynku mocy na podstawie umowy przeniesienia praw i obowiązków czy nawet w ramach sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa. 

W ramach wtórnego rynku mocy podmioty, które są uczestnikami rynku mocy, mogą dokonywać transakcji w zakresie przyszłych obowiązków mocowych, a także w zakresie niewykonanego obowiązku w sytuacji, gdy powinien on być wykonany. Strony transakcji same wybierają formę, w jakiej dojdzie do realizacji umowy, jednak jest ona skuteczna dopiero po jej zarejestrowaniu w rejestrze rynku mocy, a operator nie złożył wobec niej sprzeciwu (art. 49 ust. 1 ustawy o rynku mocy). 

Jeśli chodzi o przeniesienie własności jednostki jako całości, przy zachowaniu uprawnień do uczestnictwa na rynku mocy, możliwe jest to wyłącznie na podstawie przekształcenia dokonanego w oparciu o przepisu kodeksu spółek handlowych. W takiej sytuacji konieczne jest:

1. 1. wydzielenie jednostki do nowej spółki prawa handlowego, 
   2. połączenie ze spółką nabywcy, np. powołaną w tym celu spółką celową. 

Dokonane w ten sposób przekształcenie wymaga zgłoszenia zmian w rejestrze rynku mocy. Zgłoszenie jest weryfikowane przez operatora rynku mocy pod kątem zgodności i kompletności. 

Powyższe ograniczenia istotnie wpływają na możliwość zarządzania magazynami energii z zamiarem ich późniejszego zbycia, ponieważ uczestnictwo w rynku mocy z jednej strony stanowi źródło dochodu, jednak “wiąże” dostawcę mocy przez okres trwania obowiązku mocowego. Jest to zatem istotne odstępstwo rynkowe od popularnych w branży OZE przejęć instalacji wytwórczych, zarówno projektów planowanych, realizowanych jak i już istniejących. Każdy inwestor zastanawiając się nad nabyciem czy budową magazynu energii powinien dokładnie zweryfikować, czy uczestnictwo w rynku mocy nie stanie się ograniczeniem planów biznesowych.