Temat mrożenia cen energii elektrycznej jest szczególnie istotny – zbliża się koniec roku, a nadal nie zostały podjęte wiążące decyzje w tym zakresie. Po wczorajszym posiedzeniu Sejmu (6 grudnia 2023 r.) jest już pewne, że procedowany będzie tylko jeden projekt nowelizacji, czyli poselski. Rządowa propozycja zmian została odrzucona.
Obrót spraw pozwala na wskazanie najważniejszych zagadnień dotyczących zasad mrożenia cen energii elektrycznej dla uprawnionych odbiorców w 2024 r. Nowelizacja obejmuje dwie najważniejsze ustawy:
- z 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej, oraz
- z 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku
Najważniejsze informacje
To, co jest pewne na ten moment to:
- zamrożenie cen, a także stosowanie innych instrumentów zawartych w ustawach, potrwa do 30 czerwca 2024 r., a nie przez cały 2024 r.,
- zrezygnowano z nowelizacji przepisów dotyczących budowy lądowych elektrowni wiatrowych, zgodnie z zapowiedziami to zagadnienie ma być przedmiotem odrębnych prac legislacyjnych,
- co do zasady nie ulegnie zmianie mechanizm mrożenia cen, tzn. znajdą one zastosowanie wobec wszystkich odbiorców uprawnionych, bez potrzeby składania dodatkowych oświadczeń – o ile status odbiorcy uprawnionego przysługiwał na 2023 r. Dla podmiotów, które dopiero uzyskają taki status możliwe będzie złożenie odpowiedniego wniosku na obowiązujących zasadach.
- nie ulegnie zmianom także mechanizm odprowadzania odpisów na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny przez podmioty uprawnione. Utrzymane mają zostać nie tylko formuły pozwalające na obliczenie wysokości odpisów, ale również organizacyjne aspekty związane z tworzeniem i składaniem sprawozdań do Zarządcy Rozliczeń S.A.
Szczegółowy zakres zmian
Odbiorcy i podmioty uprawnione
Nowelizacja nie obejmie przepisów dotyczących kręgu odbiorców uprawnionych ani podmiotów uprawnionych. Oznacza to, że każdy uczestnik rynku energii, który posiadał status odbiorcy albo podmiotu uprawnionego, zachowa swój status w 2024 r. Nie ulegną także zmianie limity zużycia energii elektrycznej, które pozwalają na stosowanie cen maksymalnych. Mając na uwadze stosowanie przepisów ustawy jedynie przez pierwszą połowę, limity będą jednak ustalone na poziomie 50% ustawowej wartości. Działanie ustawodawcy należy ocenić pozytywnie – zmiany ustaw o charakterze podmiotowym, mając na uwadze tymczasowe stosowanie przepisów, wprowadziłyby niepotrzebne zamieszanie.
Obowiązywanie ustaw w 2024 r.
Jak już wspomniano, poselski projekt nowelizacji tzw. ustaw prądowych zakłada stosowanie cen maksymalnych do 30 czerwca 2024 r. Skrócenie tego okresu jest prawdopodobnie podyktowane tym, że zużycie energii elektrycznej przez odbiorców uprawnionych w okresie letnim jest niższe niż zimą, dlatego powrót do stosowania cen z taryf przyjętych na 2024 r. w drugiej części roku nie powinien wiązać się z “terapią szokową” w postaci nagłego wzrostu rachunków za energię elektryczną.
Praktyczne skutki obowiązywania ustaw są następujące:
- przedsiębiorstwa energetyczne mają wydłużony czas na przedłożenie taryf na 2024 r. do zatwierdzenia Prezesowi URE – do 12 stycznia 2024 r. Jest to racjonalne rozwiązanie mając na uwadze konieczność uwzględnienia stosowania ustawy w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi,
- wobec odbiorców uprawnionych zatwierdzone taryfy na 2024 r. zaczną obowiązywać dopiero od drugiej połowy roku. Jest to ważna informacja, ponieważ wraz z ustaniem obowiązywania ustawy nie będzie konieczne np. umieszczania stosownej informacji na fakturach dla odbiorców uprawnionych,
- wytwórcy energii elektrycznej oraz spółki obrotu będą mogły odetchnąć z ulgą i rozpocząć działalność w 2024 r. w standardowych modelach stosowania cen w relacji z odbiorcami, bez konieczności uwzględniania wpływu odpisu na plany biznesowe.
Wypłaty tymczasowych rekompensat
Zmiany są planowane w odniesieniu do zasad wypłacania rekompensat dla dwóch grup podmiotów uprawnionych – spółek obrotu oraz spółek obrotu będących przedsiębiorstwami zintegrowanymi, objętych obowiązkiem przedstawiania taryf do zatwierdzenia. Zgodnie z projektowanym, nowym art. 12a w ustawie z 7 października 2022 r., podmioty te będą uprawnione do otrzymania tymczasowej rekompensaty w kwocie odpowiadającej 60%, a następnie przeprowadzane będzie pełne rozliczenie rekompensaty na podstawie właściwych wniosków, składanych na dotychczasowych zasadach. Konieczne będzie ponadto uprzednie uzyskanie zatwierdzenie taryfy (art. 12a ust. 6 i 8). Co równie istotne, jeśli ceny energii z taryfy zatwierdzonej na 2024 r. będą niższe niż stosowane wobec odbiorców na podstawie poprzednich taryf, rekompensaty będą obliczane z uwzględnieniem ceny z nowych taryf.
Możliwość (obowiązek?) zmiany taryfy w przypadku zmiany cen
Najciekawszą zmianą wydaje się odpowiednio art. 21a w ustawie z 7 października 2022 r. oraz 12a z ustawy z 27 października 2022 r. W obu przypadkach wprowadza się możliwość zawnioskowania przez przedsiębiorstwo o zmianę taryfy na wypadek wystąpienia zmiany “zewnętrznych warunków wykonywania działalności gospodarczej przez podmiot uprawniony, które wpływają na spadek cen energii elektrycznej wynikających z taryf zatwierdzonych na 2024 r. lub część tego roku”. Trudno przewidzieć jednoznacznie co stoi za tym pojęciem, jednak mając na uwadze takie czynniki globalne, wpływające na ceny energii elektrycznej, jak pandemia, problemy z dostępnością surowców, odblokowanie środków z KPO czy wojna w Ukrainie, należy spodziewać się, że osiągnięcie pewnej stabilizacji na rynku energii elektrycznej wpłynie pozytywnie na kształt taryf energii elektrycznej, czyli przez ich obniżenie.
Obie propozycje zmian zakładają obowiązek po stronie przedsiębiorców energetycznych do wystąpienia z odpowiednim wnioskiem w terminie 14 dni od zaistnienia zmiany. Gdy tak się nie stanie, Prezes URE sam może skierować do przedsiębiorcy energetycznego informację, czy zastosowane w taryfie stawki nie powinny ulec obniżeniu właśnie z uwagi na występujące “zmiany zewnętrznych warunków…”. Wykreowany w ten sposób obowiązek ma zapobiec sytuacji, w której stabilizacja cen energii elektrycznej i ich obniżenie nie znajdą odzwierciedlenia w stawkach taryf, które znajdą powszechne zastosowanie od drugiej połowy 2024 r. Wówczas poszkodowanymi byliby odbiorcy końcowi, a przedsiębiorstwa energetyczne osiągnęłyby niewspółmierne zyski.
W wykonywaniu obowiązków ma pomóc sankcja – przedsiębiorstwa energetyczne, które nie wdrożą zmian w taryfach, będą miały wstrzymane wypłaty rekompensat od Zarządcy Rozliczeń. Mając na uwadze fakt, że tymczasowe rekompensaty nie będą przyznawane w całości, lecz tylko w 60%, stworzono tym samym mechanizm, który ma nakłanić przedsiębiorstwa energetyczne do bieżącej weryfikacji otoczenia biznesowego oraz rynku pod kątem aktualności kosztów uzasadnionych i innych współczynników przyjętych na poczet ustalenia taryf na 2024 r.
Podsumowanie
Nowelizacja tzw. ustaw prądowych nie wprowadza rewolucji w funkcjonującym systemie. Na pozytywną ocenę zasługuje mechanizm tzw. rekompensat tymczasowych oraz obowiązek do aktualizowania taryf w przypadku zmiany warunków ekonomicznych, mających rzeczywisty wpływ na ceny energii elektrycznej dla odbiorców końcowych.
