Dzięki ostatniej nowelizacji przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii spółdzielnie energetyczne mają szansę stać się popularnym rozwiązaniem, przede wszystkim dla społeczności na terenach wiejskich. Wzrost zainteresowania spółdzielniami energetycznymi jest zrozumiały, ale warto pamiętać, że forma prawna spółdzielni wiążę się z koniecznością spełnienia szeregu wymogów. Omawiam jak krok po kroku utworzyć, zarejestrować, a następnie rozpocząć działalność spółdzielni energetycznej.
Warunki formalne i organizacyjne
W zakresie utworzenia i organizacji spółdzielni energetycznej najważniejsze są przepisy ustawy prawo spółdzielcze oraz ustawy o spółdzielniach rolników. W przypadku klasycznej spółdzielni obowiązkowe wymogi konieczne do spełnienia to:
- minimalna ilość założycieli – co najmniej 10 osób fizycznych albo 3 osoby prawne, a w przypadku spółdzielni producentów rolnych 5 członków założycieli (art. 6 § 2 prawa spółdzielczego);
- obowiązek utworzenia statutu oraz jego podpisania przez członków – art. 6 § 1 prawa spółdzielczego);
- powołanie organów: walnego zgromadzenia, zarządu, rady nadzorczej;
- obowiązek wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (art. 7 prawa spółdzielczego);
Najważniejszym dokumentem spółdzielni energetycznej pozostaje statut, który powinien regulować wszystkie istotne zasady dotyczące:
- członkostwa i związanych z nim praw oraz obowiązków,
- przedmiotu działalności spółdzielni,
- zasad dysponowania majątkiem,
- zasad zarządzania działalnością spółdzielni,
- funkcjonowania organów oraz zasad powoływania i odwoływania ich członków,
- zasad ograniczenia lub zaprzestania prowadzenia działalności przez spółdzielnię.
Spółdzielnia energetyczna jest podmiotem ściśle związanym z realizacją konkretnych założeń o charakterze biznesowym, dlatego jej formalne utworzenie powinno zostać poprzedzone właściwą analizą finansową, organizacyjną i techniczną. Konieczne jest również uwzględnienie, że działalność spółdzielni energetycznych co do zasady jest prowadzona wyłącznie na rzecz tej spółdzielni i jej członków (art. 2 pkt 33a ustawy o odnawialnych źródłach energii). Jest to więc podmiot z definicji nakierowany na zaspokajanie lokalnych potrzeb.
Warto pamiętać, że spółdzielnia energetyczna jest samodzielnym podmiotem prawa, posiada pełną zdolność do czynności prawnych i odpowiada za zaciągnięte zobowiązania własnym majątkiem. Oznacza to, że zgodnie z przepisami prawa spółdzielczego członkowie mogą uczestniczyć w pokrywaniu strat do wysokości wniesionych wkładów, jednak nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni swoim majątkiem (art. 19 § 3 prawa spółdzielczego). Ponadto członkostwo w spółdzielni zawsze jest dobrowolne (art. 1 § 1 prawa spółdzielczego).
Nieco odmienne warunki formalnoprawne są przewidziane dla spółdzielni energetycznej działającej jako spółdzielnia rolników. Przede wszystkim należy pamiętać, że ze względu na swoją specyfikę takie rozwiązanie jest przeznaczone wyłącznie dla członków spełniających wymagania opisane w art. 4 ustawy o spółdzielniach rolników. Przewidziane są także dodatkowe wymagania w zakresie treści statutu, który poza elementami wskazanymi w prawie spółdzielczym powinien również szereg dodatkowych informacji dotyczących zasad członkostwa oraz wykonywania praw i obowiązków. Ponadto w skład rady nadzorczej takiej spółdzielni mogą wchodzić wyłącznie członkowie będący rolnikami (art. 8 ustawy o spółdzielniach rolniczych).
Procedura utworzenia i zarejestrowania spółdzielni energetycznej
Jak wspomniano wyżej sporządzenie statutu i spełnienie dalszych wymogów formalnych jest dopiero jednym z etapów powoływania spółdzielni energetycznej do działania. W pierwszej kolejności trzeba sprecyzować, że przedmiot działalności takiego podmiotu jest z góry określony przepisami ustawy o odnawialnych źródłach energii i może polegać na:
- wytwarzaniu energii elektrycznej, biogazu, biogazu rolniczego, biometanu lub ciepła w instalacjach OZE;
- obrocie i/lub magazynowaniu powyższych;
- wyłącznie na rzecz spółdzielni lub jej członków (art. 38c ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii).
Terytorium działania spółdzielni energetycznej jest ograniczony na dwa sposoby i obejmuje:
- obszar maksymalnie do trzech gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich, oraz
- obszar właściwości jednego operatora właściwego systemu dystrybucyjnego (art. 38c ust. 1 oraz 38e ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii).
Dopiero po weryfikacji czy powyższe wymagania zostały spełnione należy przejść do procesu oceny organizacyjnych, finansowych i technicznych aspektów działalności przyszłej spółdzielni energetycznej, w szczególności pod kątem:
- posiadanych lub możliwych do wybudowania instalacji OZE,
- dostosowania planowanej ilości wytwarzanego rodzaju energii do wymogów ustawowych wskazanych w art. 38e ust. 1 pkt 3) ustawy o odnawialnych źródłach energii:
- maksymalnie 10 MW dla energii elektrycznej, przy założeniu co zaspokajania co najmniej 70% zapotrzebowania własnego członków spółdzielni,
- maksymalnie 30 MW dla energii cieplnej,
- maksymalnie 40 milionów m.sześć. biogazu lub biogazu rolniczego rocznie,
- maksymalnie 20 milionów m. sześć. biometanu rocznie;
- możliwości pozyskania finansowania, w tym ze specjalnych programów wsparcia,
- technicznej możliwości realizacji dostaw energii do członków pod kątem istnienia lub możliwości wybudowania niezbędnej infrastruktury sieciowej;
- spełnienia wymogów dotyczących minimalnej liczby członków przez okres działania spółdzielni,
- możliwości zawarcia niezbędnych umów z operatorem właściwego systemu dystrybucyjnego oraz sprzedawcą zobowiązanym,
- opracowanie zasad prowadzenia działalności, w szczególności w zakresie udziału poszczególnych członków w wytwarzaniu danego rodzaju energii.
W przypadku pozytywnej weryfikacji powyższych zagadnień można przystąpić do formalizacji działalności spółdzielni, a więc:
- sporządzić i podpisać statut,
- dokonać wyboru organów,
- złożyć wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego,
- złożyć wniosek o zamieszczenie w wykazie spółdzielni energetycznych prowadzonym przez KOWR.
Rozpoczęcie działalności spółdzielni energetycznej możliwe jest dopiero po zamieszczeniu wpisu w wykazie przez Dyrektora KOWR (art. 38f ust. 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii).
Podsumowanie
Spółdzielnie energetyczne docelowo mają być instrumentem rozwoju energetyki rozproszonej i obywatelskiej na terenach mniej zurbanizowanych, gdzie za pomocą źródeł wytwórczych o niewielkiej mocy można zaspokoić lokalne zapotrzebowanie na dany rodzaj energii. Wprowadzone ostatnią nowelizacją przepisy ustawy o odnawialnych źródłach energii zdecydowanie podnoszą atrakcyjność spółdzielni energetycznej, jednak trzeba pamiętać także o ograniczeniach. Nadal jako potencjalnie zbyt wysoki jest przyjęty próg zaspokajania zapotrzebowania własnego w przypadku wytwarzania energii elektrycznej (70%). Ponadto forma spółdzielni nie jest zbyt powszechna w obrocie prawnym rynku energii i jako taka może stwarzać – przynajmniej w najbliższym okresie – pewne problemy natury praktycznej.
