Na wstępie warto wspomnieć, że odbiorcy przemysłowi to taka kategoria odbiorców końcowych, którzy są umieszczeni na specjalnej liście publikowanej przez Prezesa URE w wyniku czego posiadają uprawnienie do zakupu energii elektrycznej z ulgą tj. obniżonym kosztem realizacji obowiązku w zakresie zielonych certyfikatów oraz odpowiednio zmniejszoną opłatą OZE. Oznacza to że, każdy sprzedawca ma obowiązek uwzględnić przysługującą ulgę w rozliczeniach z odbiorcą przemysłowym. Tak samo, każdy operator systemu dystrybucyjnego, ma obowiązek stosować wobec odbiorców przemysłowych obniżony wymiar opłaty OZE. Jest jeszcze jedna kategoria odbiorców przemysłowych, tzw. duzi odbiorcy przemysłowi zużywający ponad 100GWh rocznie, którzy oprócz powyższych ulg, samodzielnie rozliczają się z obowiązku przedstawienia świadectw pochodzenia energii z OZE (zielonych certyfikatów).
W kontekście odbiorców przemysłowych zapoznałem się ostatnio z ciekawą Informacją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (nr 12/2017)[1], która zawiera wykaz odbiorców przemysłowych objętych sankcją określoną w art. 188 ust. 15 ustawy o odnawialnych źródłach energii („ustawa OZE”), czyli odbiorców, którzy korzystali z ulg dla odbiorców przemysłowych. Prezes URE stwierdził, że nie byli oni uprawnieni do korzystania z tych ulg oraz nie mogą z nich korzystać w latach 2016-2020.
Jak zawsze w przypadku odbiorców przemysłowych wątpliwości budzi fakt przyznawania i odbierania ulg w formie „informacji” publikowanych przez Prezesa URE, co utrudnia odbiorcom ewentualną procedurę odwoławczą, gdyż oprócz argumentów merytorycznych muszą uprawdopodobnić przed SOKiK że „informacja” Prezesa URE stanowi de facto decyzję administracyjną. Jednakże nie ta kwestia będzie przedmiotem moich rozważań.
Stanowisko Prezesa URE
W treści Informacji szczególną uwagę zwróciłem na poniższy zapis, którzy może mieć znaczące konsekwencje dla spółek obrotu (sprzedawców energii) oraz operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD).
„W związku z powyższym obowiązek, o którym mowa w art. 188a ust. 1 oraz w art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii (tj. obowiązek w zakresie umorzenia zielonych certyfikatów – przyp. autora), dla podmiotów umieszczonych w niniejszym wykazie należy zrealizować za 2016 r. w pełnym zakresie wynikającym z tych przepisów, bez możliwości skorzystania z uprawnienia, o którym mowa w art. 188a ust. 3 i art. 53 ust. 1 oraz uprawnienia, o którym mowa w art. 96 ust. 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii.”
Zgodnie z powyższym Prezes URE wyraża stanowisko, że wobec tych odbiorców przemysłowych, którzy przez cały rok 2016 płacili sprzedawcom obniżoną cenę energii uwzgledniająca ulgę dla odbiorców przemysłowych – obecnie sprzedawcy energii zobowiązani są do wykonania obowiązku za 2016 r. w zakresie umorzenia świadectw pochodzenia w pełnym wymiarze. Czyli będziemy mieli sytuację, w której sprzedawca energii otrzymywał cenę pokrywającą/odpowiadającą tylko części ww. obowiązku, natomiast finalnie będzie on musiał wykonać obowiązek w pełnym wymiarze.
Podobna sytuacja wystąpi w zakresie opłaty OZE, którą odbiorca przemysłowy w obniżonym wymiarze wnosił operatorowi systemu dystrybucyjnego za całe II półrocze 2016 r. a obecnie OSD powinien wpłacić OSP opłatę OZE w pełnym wymiarze tj. bez „uprawnienia, o którym mowa w art. 96 ust. 2 ustawy o odnawialnych źródłach energii” (przepis ten określa ulgę przysługującą odbiorczy przemysłowemu – przyp. autora)
Stanowisko Prezesa URE nie odnosi się wprost do tzw. dużych odbiorców przemysłowych zużywających ponad 100GWh, którzy samodzielnie mają możliwość umarzania świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów). Jednakże biorąc pod uwagę intencje regulatora wydaje się, że w przypadku stwierdzenia nieuprawnionego korzystania z ulgi, taki odbiorca powinien za 2016 r. wykonać samodzielnie obowiązek w pełnym wymiarze.
Konsekwencja dla spółek obrotu i OSD
Zgodnie z powyższym powstaje sytuacja w której Prezes URE de facto zamierza przenieść na sprzedawców i OSD obowiązek windykacji przyznanych przez URE ulg dla odbiorców przemysłowych. Sprzedawca i OSD, by pokryć koszt wykonania ww. obowiązku w pełnym wymiarze będą musieli żądać od odbiorców wyrównania opłat, odpowiednio dotyczących kosztu zielonych certyfikatów oraz opłaty OZE. W tym miejscu powstaje pytanie, czy właściwym jest przenoszenie na spółki obrotu oraz OSD czynności operacyjnych oraz ryzyka w zakresie windykacji ulg przyznawanych przez URE.
Powstaje pytanie co w sytuacji gdy odbiorca przemysłowy kwestionuje zasadność umieszczenia w wykazie podmiotów „nieuprawnionych” oraz oświadcza, że nie zwróci spółce obrotu lub OSD przyznanej ulgi. Czy spór w takim przypadku ma prowadzić przedsiębiorstwo energetyczne czy też Prezes URE? Zaznaczmy, że jeżeli spółka obrotu umorzy świadectwa pochodzenia w danym roku, to nie ma możliwości dokonania korekty po dniu 30 czerwca roku następującego po roku, którego dotyczył obowiązek.
Powstaje również pytanie co w sytuacji, gdy np. ze względu na niewypłacalność lub likwidację danego odbiorcy przemysłowego, spółka obrotu lub OSD nie uzyskają w ogóle wyrównania na pokrycie wykonania pełnego obowiązku. W jaki sposób w takiej sytuacji sprzedawca lub OSD uzyskają wyrównanie poniesionych kosztów? Czy Prezes URE lub Skarb Państwa w takiej sytuacji pokryje koszt wykonania pełnego obowiązku przez spółkę obrotu/OSD?
Przy przyjęciu postanowień stanowiska Prezesa URE za wiążące, finalnie to przedsiębiorstwa energetyczne będą „obsługiwać” politykę państwa w zakresie odnawialnych źródeł energii oraz poniosą ryzyko braku zwrotu udzielonych ulg, kosztu windykacji, ryzyko zniszczenia relacji biznesowych.
Jak widać, mechanizm weryfikacji przez Prezesa URE uprawnień do ulg odbywa się po zakończeniu okresu, na który przysługuje ulga dla odbiorców przemysłowych. Taką konstrukcję przewiduje ustawa OZE zarówno w art. 188 ust. 15 (w odniesieniu do roku 2015), 188a ust. 5 (w odniesieniu do roku 2016), jak i art. 55, który obecnie obowiązuje i przewiduje również brak możliwości uzyskania ulg przez okres 5 lat od zakończenia roku, którego dotyczył obowiązek. Czyli podobna sytuacja będzie powstawać każdego roku. Odbiorca otrzymuje ulgę korzysta z niej przez cały rok np. 2017. Następnie do 31 sierpnia 2018 – roku odbiorca składa sprawozdanie do Prezesa URE, który weryfikuje sprawozdania i publikuje ewentualny wykaz. W takiej sytuacji de factonajczęściej na początku 2019 r. będzie dopiero wiadomo, że odbiorca przemysłowy nie mógł skorzystać z ulg w roku 2018.
Podsumowanie
W świetle powyższego w mojej ocenie mechanizm „zwrotu” udzielonych przez Prezesa URE ulg powinien zostać zmodyfikowany. Po pierwsze należy zasygnalizować, że obecnie art. 55 ustawy OZE nie odnosi się ogóle w swojej treści do procedury zwrotu nienależnie pobranych ulg dla odbiorców przemysłowych za rok w którym przysługiwała ulga. Natomiast pozbawienie uprawnień do ulgi po zakończeniu roku (patrz przykład powyżej), w którym ulga przysługiwała powoduje w obecnym stanie prawnym określone powyżej konsekwencje – przeniesienie ryzyka na spółki obrotu i OSD. W mojej ocenie, procedura zwrotu ulg powinna być wprowadzona do ustawy OZE i powinna opierać się na relacji odbiorca przemysłowy – Prezes URE, a nie relacji odbiorca – sprzedawca/OSD. To Prezes URE stwierdza spełnianie warunków do uzyskania statusu obiorcy przemysłowego, a następnie stwierdza brak możliwości korzystania z uprawnień w kolejnych latach. Spółki obrotu ani OSD nie powinny być zaangażowane w ewentualny spór pomiędzy odbiorcą a URE, a tym bardziej nie powinny ponosić ryzyka gospodarczego (windykacji udzielonych ulg). Dodatkowo Prezes URE powinien publikować wykaz odbiorców przemysłowych objętych sankcją określoną w art. 55 ustawy OZE przed rozpoczęciem danego roku kalendarzowego, a nie po jego rozpoczęciu, tak jak to miało miejsce obecnie – pod koniec lutego br. Publikacja wykazu odbiorców przemysłowych objętych sankcją przed rozpoczęciem danego roku kalendarzowego umożliwiłaby sprzedawcom oraz OSD naliczanie opłat w pełnym wymiarze (bez ulg) od początku nowego roku oraz ograniczyłaby okres objęty ewentualnym sporem i windykacją przyznanych ulg. Oczywiście nie wyeliminuje to całkowicie problemu.
W przypadku braku zmian prawa w powyższym zakresie oraz przeniesieniu ryzyka na spółki obrotu wydaje się, że można rozważyć wprowadzenie ewentualnego zabezpieczenia w postaci swoistego depozytu odpowiadającego wymiarowi ulgi, który byłby uwalniany przez spółkę obrotu po publikacji przez Prezesa URE wykazu określonego w art. 55 ustawy OZE.
Radca prawny Kacper Skalski szef zespołu prawa energetycznego
[1] https://www.ure.gov.pl/pl/stanowiska/6926,Informacja-nr-122017.html
