Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (“UUP”) reguluje m.in. prawa i obowiązki stron (użytkownika i dostawcy usług płatniczych) wynikające z umów o świadczenie usług płatniczych, a także zakres odpowiedzialności dostawców z tytułu wykonywania usług. Jedną z kluczowych wytycznych wynikających z przepisów UUP jest katalog informacji, które dostawca usług płatniczych (“PSP”) ma obowiązek przekazać użytkownikowi w ramach zawieranej umowy ramowej o świadczenie usług płatniczych (obowiązek informacyjny PSP). W tym miejscu warto przytoczyć definicję ustawową umowy ramowej, zgodnie z którą jest to “umowa o usługę płatniczą regulująca wykonywanie indywidualnych transakcji płatniczych, która może zawierać postanowienia w zakresie prowadzenia rachunku płatniczego”.
Jakie są zatem wynikające z UUP obowiązki informacyjne PSP w stosunku do użytkownika w zakresie treści umowy ramowej patrząc z perspektywy niebankowego krajowego PSP oraz użytkownika (płatnika) będącego konsumentem?
Dane identyfikujące PSP oraz organ nadzoru nad działalnością PSP
W umowie ramowej PSP ma obowiązek podać:
- swoje imię i nazwisko albo nazwę (firmę) (w zależności od formy prowadzenia działalności),
- siedzibę i adres albo miejsce zamieszkania i adres oraz adres głównego miejsca wykonywania działalności,
- adres poczty elektronicznej,
- w przypadku korzystania z usług agenta lub oddziału – adres agenta lub oddziału,
- inne adresy mające znaczenie do celów porozumiewania się użytkownika z PSP, w tym wskazanie wszystkich miejsc, w których jest wykonywana działalność,
- informacje o organie sprawującym nadzór nad PSP (tj. Komisja Nadzoru Finansowego) oraz o właściwym rejestrze wraz ze wskazaniem numeru, pod jakim PSP jest wpisany do tego rejestru (w Polsce jest to rejestr dostawców i wydawców pieniądza elektronicznego[1] prowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego, do którego PSP wpisywany jest pod odpowiednim numerem).
Informacje dotyczące korzystania przez użytkownika z usług płatniczych
W umowie ramowej PSP ma obowiązek zawrzeć:
- opis najważniejszych cech świadczonej usługi płatniczej (na czym w praktyce polega dana usługa płatnicza),
- wyszczególnienie informacji, które muszą być dostarczone przez użytkownika, aby zlecenie płatnicze mogło zostać prawidłowo zainicjowane lub wykonane albo informację, że wystarczające jest podanie unikatowego identyfikatora (np. wymóg podania przez użytkownika w serwisie PSP imienia, nazwiska i numeru rachunku płatniczego odbiorcy celem wykonania usługi polecenia przelewu),
- określenie formy i procedury udzielania zgody na złożenie zlecenia płatniczego lub dokonanie transakcji płatniczej (zgodnie z UUP, transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną, jeżeli użytkownik wyraził zgodę na wykonanie transakcji płatniczej w sposób przewidziany w umowie ramowej między użytkownikiem a PSP. Zgoda powinna być udzielona przez użytkownika przed wykonaniem transakcji płatniczej, chyba że użytkownik i PSP uzgodnili, że zgoda może zostać udzielona po jej wykonaniu. Użytkownik może w każdej chwili wycofać zgodę, nie później jednak niż do momentu, w którym zlecenie płatnicze stało się nieodwołalne) oraz cofnięcia takiej zgody, a także odwołania zlecenia płatniczego (zgodnie z UUP, użytkownik nie może odwołać zlecenia płatniczego od chwili jego otrzymania przez PSP, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w UUP),
- informację na temat momentu, który uznaje się za moment otrzymania zlecenia płatniczego (zgodnie z UUP, momentem otrzymania zlecenia płatniczego jest moment, w którym zlecenie zostało otrzymane przez PSP. W przypadku gdy PSP otrzymuje zlecenie płatnicze w dniu niebędącym dla niego dniem roboczym, uznaje się, że zlecenie zostało otrzymane pierwszego dnia roboczego po tym dniu. PSP nie może natomiast obciążyć rachunku płatniczego użytkownika przed otrzymaniem zlecenia płatniczego),
- informację o maksymalnym czasie wykonania świadczonej usługi płatniczej (zgodnie z UUP, w przypadku m.in. transakcji płatniczych w euro, PSP jest obowiązany doprowadzić do uznania rachunku płatniczego dostawcy odbiorcy kwotą transakcji płatniczej zainicjowanej przez użytkownika nie później niż do końca następnego dnia roboczego po otrzymaniu zlecenia),
- wskazanie limitu wydatków dla transakcji płatniczych wykonywanych za pomocą instrumentu płatniczego (zgodnie z UUP, jeżeli do udzielania zgody na wykonanie transakcji płatniczej używany jest określony instrument płatniczy, użytkownik i PSP mogą uzgodnić limity wydatków dla transakcji płatniczych wykonanych za pomocą tego instrumentu płatniczego),
- informacje na temat praw przysługujących użytkownikowi na podstawie art. 8 rozporządzenia (UE) 2015/751 w przypadku wydawania instrumentów płatniczych, w których zastosowano umieszczanie co najmniej dwóch marek płatniczych lub aplikacji płatniczych tej samej marki płatniczej na tym samym instrumencie płatniczym (co-badging) (m.in. z należytym wyprzedzeniem przed podpisaniem umowy PSP powinien udzielić użytkownikowi jasnych i obiektywnych informacji o wszystkich dostępnych markach płatniczych oraz ich charakterystyce, w tym o ich funkcjach, kosztach i bezpieczeństwie).
Informacje dotyczące opłat i kursów walutowych
W umowie ramowej PSP ma obowiązek zawrzeć informację o:
- opłatach należnych PSP od użytkownika, w tym opłatach związanych ze sposobem i częstotliwością dostarczania lub udostępniania informacji, wraz z wyszczególnieniem kwot tych opłat (np. w formie tabeli opłat będącej załącznikiem do umowy ramowej),
- kursach walutowych, jeżeli transakcja płatnicza wiąże się z przeliczaniem waluty, oraz o referencyjnych kursach walutowych i o sposobie obliczania faktycznej wysokości kursu walutowego,
- stosowaniu bez uprzedzenia zmienionej wysokości referencyjnego kursu walutowego i sposobie informowania użytkownika o takiej zmianie (w przypadku wysokości korzystniejszej dla użytkownika).
Zasady komunikacji PSP z użytkownikiem
W umowie ramowej PSP ma obowiązek:
- wskazać środki porozumiewania się, w tym wymogi techniczne dotyczące sprzętu i oprogramowania użytkownika, uzgodnione przez strony do przekazywania informacji lub do dokonywania zgłoszeń zgodnie z UUP (np. za pośrednictwem wiadomości elektronicznych w serwisie),
- określić sposób oraz częstotliwość dostarczania lub udostępniania informacji wymaganych na podstawie UUP (m.in. PSP ma obowiązek przekazać użytkownikowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w roku kalendarzowym, zestawienie opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych w okresie objętym zestawieniem),
- wskazać język lub języki, w jakich zawiera się umowę ramową, oraz w jakich PSP i użytkownik będą porozumiewali się w okresie jej obowiązywania (w praktyce w Polsce jest to głównie język polski) oraz
- poinformować o prawie użytkownika do otrzymania postanowień umowy ramowej oraz informacji (zgodnie z UUP, w okresie obowiązywania umowy ramowej użytkownik ma prawo żądać w każdym czasie udostępnienia mu przez PSP postanowień umowy oraz informacji wymaganych na podstawie UUP w postaci papierowej lub na innym trwałym nośniku informacji).
Środki ochronne i naprawcze
W ramach umowy ramowej PSP powinien zawrzeć:
- opis środków, jakie powinien przedsięwziąć użytkownik w celu bezpiecznego przechowywania instrumentu płatniczego (jeśli jest wydawany przez PSP), oraz informacje dotyczące sposobu dokonania zgłoszenia PSP utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu (np. poprzez kontakt telefoniczny z biurem obsługi klienta),
- warunki, na których PSP zastrzega sobie prawo zablokowania instrumentu płatniczego (np. z uzasadnionych przyczyn związanych z bezpieczeństwem instrumentu płatniczego czy w związku z podejrzeniem nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub umyślnego doprowadzenia do nieautoryzowanej transakcji płatniczej),
- informacje o odpowiedzialności użytkownika, w tym informacje dotyczące kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej podlegającej zwrotowi (zgodnie z UUP, użytkownik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest np. skutkiem posłużenia się utraconym przez użytkownika instrumentem płatniczym. PSP ponosi pełną odpowiedzialność, w przypadku gdy m.in. użytkownik nie miał możliwości stwierdzenia utraty, kradzieży lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego przed wykonaniem transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy użytkownik działał umyślnie),
- określenie sposobu, w jaki użytkownik ma obowiązek powiadomić PSP o przypadkach nieautoryzowanych lub nieprawidłowo wykonanych transakcji płatniczych oraz wskazanie terminu takiego powiadomienia (zgodnie z UUP, użytkownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić PSP o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych. Jeżeli użytkownik nie dokona takiego powiadomienia w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenia użytkownika względem PSP z tego tytułu wygasają), jak również informacje o odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje płatnicze (z zastrzeżeniem wyjątków i zasad odpowiedzialności płatnika, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej PSP ma obowiązek niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek użytkownika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwrócić użytkownikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej),
- informację o odpowiedzialności PSP za zainicjowanie lub wykonanie transakcji płatniczych (co do zasady PSP ponosi wobec użytkownika odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie transakcji płatniczej),
- informację o warunkach uzyskania zwrotu kwoty autoryzowanej transakcji płatniczej zainicjowanej przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem, która została już wykonana (zgodnie z UUP, płatnik może żądać od PSP zwrotu kwoty autoryzowanej transakcji płatniczej zainicjowanej przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem, która została już wykonana, jeżeli w momencie autoryzacji nie została określona dokładna kwota transakcji płatniczej oraz kwota transakcji płatniczej jest wyższa niż kwota, jakiej płatnik mógł się spodziewać),
- opis bezpiecznej procedury powiadamiania użytkownika przez PSP w przypadku wystąpienia oszustwa lub podejrzenia jego wystąpienia lub wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa (np. poprzez kontakt telefoniczny z użytkownikiem pod warunkiem identyfikacji i weryfikacji jego tożsamości);
Zmiana i wypowiedzenie umowy ramowej
W umowie ramowej PSP ma obowiązek zawrzeć informację o:
- skutkach prawnych złożenia przez użytkownika sprzeciwu wobec zmian w umowie ramowej (jeżeli przed proponowanym dniem wejścia w życie zmian umowy ramowej użytkownik nie zgłosi PSP sprzeciwu wobec takich zmian, można uznać, że użytkownik wyraził na nie zgodę),
- okresie obowiązywania umowy ramowej (czas określony lub nieokreślony),
- prawie użytkownika do wypowiedzenia umowy ramowej oraz o innych uzgodnieniach dotyczących wypowiedzenia umowy (użytkownik może wypowiedzieć umowę ramową w każdym czasie ze skutkiem natychmiastowym, chyba że umowa ramowa przewiduje okres wypowiedzenia, który nie może przekraczać 1 miesiąca);
Procedury rozstrzygania sporów
W umowie ramowej PSP ma obowiązek zawrzeć informacje o:
- wszelkich klauzulach umownych mających zastosowanie do umowy ramowej (w tym dotyczące prawa właściwego i właściwości sądu),
- pozasądowych procedurach wnoszenia skarg (użytkownik może wnieść do KNF skargę na działanie PSP, jeżeli działanie to narusza przepisy prawa) i
- pozasądowych procedurach rozstrzygania sporów dostępnych dla użytkownika (np. przed Rzecznikiem Finansowym[2] czy w drodze mediacji albo rozstrzygnięcia sprawy przed Sądem Polubownym przy KNF[3]).
