Płatności przy użyciu instrumentów płatniczych – “ograniczona sieć”

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej “UUP”) określa m.in. zasady świadczenia usług płatniczych i wydawania pieniądza elektronicznego przez dostawców usług płatniczych (banki, krajowe instytucje płatnicze, małe instytucje płatnicze etc.). Działalność gospodarcza polegająca na świadczeniu usług płatniczych (wymienionych w art. 3 ust. 1 UUP) jest działalnością regulowaną i prowadzoną w Rzeczpospolitej Polskiej pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Świadczenie usług płatniczych wymaga uzyskania odpowiedniego zezwolenia lub wpisu do rejestru prowadzonego przez organ nadzoru.

W przypadku pewnych rodzajów działalności związanych z szeroko rozumianymi usługami finansowymi ustawodawca przewiduje wyłączenia stosowania przepisów UUP, co jest niewątpliwie dużym ułatwieniem dla przedsiębiorców (biorąc pod uwagę długą listę obowiązków o koszty, które wiążą się z świadczeniem usług płatniczych na podstawie przepisów UUP). Zgodnie z art. 6 UUP, przepisów tej ustawy nie stosuje się m.in. do:

1. transakcji płatniczych w ramach wykonywanego niezawodowo gromadzenia i dostarczania gotówki w toku działalności niezarobkowej, w szczególności zbierania i wydatkowania środków pieniężnych w ramach zbiórek publicznych,
2. świadczenia usługi „cash back” (np. sprzedawca wypłaca gotówkę na żądanie klienta zgłoszone przed zapłatą za zakupione towary lub usługi),
3. wymiany walutowej z gotówki na gotówkę bez pośrednictwa rachunku płatniczego (stacjonarna działalność kantorowa, z zastrzeżeniem przepisów Prawa dewizowego),
4. transakcji płatniczych przeprowadzanych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, dokonywanych obok usług telekomunikacyjnych na rzecz użytkownika końcowego, doliczanych do należności za usługi telekomunikacyjne (płatności realizowane przez telecomy).

Przedmiotem niniejszego artykułu jest jedno z wyłączeń stosowania przepisów UUP, które polega na wydawaniu instrumentów płatniczych (dalej “IP”) w ramach tzw. “ograniczonej sieci” (wyłącznie, o którym mowa w art. 6 pkt. 11 UUP).

USTAWA O USŁUGACH PŁATNICZYCH

Działalność w ramach “ograniczonej sieci” polega na świadczeniu usług (tj. dokonywaniu płatności), które są oparte na IP (czyli są realizowane przez użytkownika przy użyciu IP), które można wykorzystywać jedynie w ograniczony sposób i które spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:

1. służą posiadaczowi IP do nabywania towarów lub usług wyłącznie w placówkach wydawcy danego IP;
2. służą posiadaczowi IP do nabywania towarów lub usług w ramach ograniczonej sieci podmiotów związanych umową handlową z zawodowym wydawcą danego IP;
3. służą posiadaczowi IP wyłącznie do nabywania bardzo ograniczonego zakresu towarów lub usług (wydawca IP nie musi być sprzedawcą lub usługodawcą w tym układzie);
4. mogą być używane wyłącznie w jednym państwie członkowskim UE, jeżeli IP jest dostarczany na wniosek przedsiębiorcy lub jednostki sektora finansów publicznych, jest regulowany ze względu na określone cele społeczne lub podatkowe przez krajowy lub samorządowy organ administracji publicznej i służy do nabycia określonych towarów lub usług od dostawców związanych z dostawcą umową handlową.

W tym miejscu należy przytoczyć definicję IP, zgodnie z którą jest to „zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika (klienta) i dostawcę (w przedmiotowym wypadku wydawcę IP) zbiór procedur, wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego”. W dalszej części opracowania ograniczymy się tylko do usług z pkt. 1-3 powyżej.

Świadczenie usług w ramach przedmiotowego wyłączenia wymaga przestrzegania przez przedsiębiorcę (zwanego dalej “Dostawcą”) określonych w przepisach UUP limitów i nakazów postępowania. W przypadku gdy całkowita wartość transakcji płatniczych wykonanych przez Dostawcę podczas ostatnich 12 miesięcy przekroczy równowartość 1.000.000,00 euro, Dostawca ma obowiązek przekazać Komisji Nadzoru Finansowego powiadomienie zawierające następujące dane i informacje:

1. imię i nazwisko albo nazwę (firmę);
2. numer KRS (o ile posiada taki numer) oraz NIP;
3. miejsce zamieszkania i adres albo siedzibę i adres oraz adres głównego miejsca wykonywania działalności;
4. opis oferowanych usług w ramach „ograniczonej sieci”;
5. wskazanie, na podstawie którego wyłączenia określonego w UUP prowadzona jest dana działalność (tj. podanie podstawy prawnej).

Powiadomienie powinno zostać przekazane przez Dostawcę w terminie 14 dni od końca miesiąca, w którym nastąpiło przekroczenie ww. kwoty. W związku z powyższym wymogiem, Dostawca powinien wprowadzić odpowiednie rozwiązania organizacyjne pozwalające na monitorowanie wartości wykonywanych transakcji płatniczych (np. comiesięczne raporty księgowe lub ustawienie odpowiednich alertów w systemie IT). Po otrzymaniu powiadomienia i stwierdzeniu przekroczenia limitu wykonywanych transakcji płatniczych przez Dostawcę Komisja Nadzoru Finansowego dokonuje wpisu Dostawcy do rejestru dostawców usług i wydawców pieniądza elektronicznego^[1], a dokładnie do rejestru „podmiotów wykonujących działalność określoną w art. 6 pkt 11 ustawy o usługach płatniczych (Limited Network)” (dalej “Rejestr”), w terminie 30 dni od dnia złożenia zawiadomienia lub jego uzupełnienia przez Dostawcę.

Jeżeli opisana w powiadomieniu działalność Dostawcy nie spełnia wymogów UUP do świadczenia usług w ramach “ograniczonej sieci”, Komisja Nadzoru Finansowego wydaje decyzję o odmowie wpisu Dostawcy do Rejestru. W takim przypadku Dostawca ma dwa wyjścia:

1. może dostosować rozmiar prowadzonej działalności (tj. ograniczyć wartość wykonywanych transakcji płatniczych) w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia odmownej decyzji Komisji Nadzoru Finansowego i prowadzić działalność na dotychczasowych zasadach;
2. może złożyć do Komisji Nadzoru Finansowego wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej albo wniosek o wpis do rejestru małych instytucji płatniczych w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia odmownej decyzji Komisji Nadzoru Finansowego.

W drugim przypadku Dostawca może kontynuować działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez wymogu uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej albo wpisu do rejestru małych instytucji płatniczych do czasu rozpatrzenia wniosku przez Komisję Nadzoru Finansowego (co pozwala na zachowanie ciągłości biznesowej). Po uzyskaniu wpisu do Rejestru Dostawca ma obowiązek zawiadomić Komisję Nadzoru Finansowego o zamiarze zakończenia działalności gospodarczej lub działalności polegającej na świadczeniu usług w ramach “ograniczonej siec” i wskazać termin zakończenia takiej działalności.

Warto podkreślić, iż działalność polegająca na świadczeniu usług w ramach „ograniczonej sieci” może być wykonywana przez podmioty nieregulowane (spoza branży FinTech) i te będące pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego (np. przez krajową instytucję płatniczą w związku z prowadzoną hybrydową działalnością). Obecnie w Rejestrze wpisanych jest pięciu Dostawców i są to m.in.: mPay S.A. z siedzibą w Warszawie, SkyCash Poland S.A. z siedzibą w Warszawie oraz mytaxi Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie.

KOMUNIKAT KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO DOTYCZĄCY „OGRANICZONEJ SIECI”

W dniu 24 grudnia 2018 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała “Komunikat ws. wyłączenia z art. 6 pkt 11 ustawy o usługach płatniczych”^[2] (dalej “Komunikat”). Komunikat zawiera wiele cennych wyjaśnień co do praktyki świadczenia przez Dostawców usług w ramach „ograniczonej sieci”.

1. Desygnaty pojęcia IP

Zgodnie z Komunikatem, IP mogą być w szczególności: karty płatnicze, karty debetowe, karty kredytowe, karty przedpłacone, różnego rodzaju karty wirtualne czy aplikacje mobilne posiadające funkcjonalność inicjowania transakcji płatniczych (o ile Dostawca wydający taką aplikację wchodzi w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji).

2. Wykorzystanie IP do złożenia zlecenia płatniczego

Zgodnie z Komunikatem, przykładem wykorzystania IP do złożenia zlecenia płatniczego jest płatność przy wykorzystaniu karty płatniczej, polegająca na zbliżeniu przez płatnika (klienta Dostawcy) jego karty płatniczej (IP) do aktywowanego przez odbiorcę płatności (np. sprzedawcę w sklepie stacjonarnym) terminala płatniczego i ewentualnie autoryzacja transakcji poprzez wprowadzenie kodu PIN przez płatnika.

3. IP służący do nabywania towarów lub usług wyłącznie w placówkach Dostawcy

Zgodnie z Komunikatem, wyłączenie z art. 6 pkt 11 lit a UUP dotyczy sytuacji, w których IP wydawane są przez Dostawcę w celu umożliwienia swoim klientom dokonywania płatności za oferowane przez Dostawcę w jego placówkach produkty lub usługi. Przykładem może być wydanie przez operatora sieci supermarketów przedpłacanej karty płatniczej, którą można dokonać płatności za towary wyłącznie w sklepach należących do tej sieci. Jako placówkę Dostawcy należy w omawianym przypadku rozumieć wydzieloną organizacyjnie część przedsiębiorstwa Dostawcy (wydawcy IP), służącą sprzedaży (dystrybucji) usług lub towarów (np. sklep, stacja benzynowa, punkt napraw).

4. IP używany jest wyłącznie w ramach ograniczonej sieci dostawców towarów i usług, związanych umową handlową bezpośrednio z Dostawcą

Zgodnie z Komunikatem, wyłączenie to dotyczy sytuacji, w której Dostawca jest podmiotem, którego przedmiotem działalności jest wydawanie IP (jest zawodowym wydawcą IP), zaś wydany IP służy płatnościom za towary lub usługi nabywane od określonego i ograniczonego zakresu sprzedawców lub usługodawców, którzy w związku z tym związani są z Dostawcą umową handlową (w tym układzie występują zatem trzy strony – użytkownik, Dostawca i sprzedawca). Przykładem mogą być karty podarunkowe służące płatnościom w określonych sklepach czy punktach usługowych (np. w ramach jednego centrum handlowego), których operatorzy zawarli z Dostawcą umowy handlowe dotyczące uznawania tych kart przy płatnościach.

5. IP używany jest wyłącznie do nabywania bardzo ograniczonego zakresu towarów lub usług

Zgodnie z Komunikatem, użyte w tym wyłączeniu sformułowanie „bardzo ograniczony zakres towarów lub usług” należy interpretować jako zakres mający granice, tj. zamknięty, policzalny zbiór towarów i usług, w ramach którego występuje mała liczba (co do zasady kilka) elementów, przy czym każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny pod kątem wskazanego wyżej kryterium. Przykładem mogą być tu karty paliwowe umożliwiające wyłącznie zakup paliwa i płynów eksploatacyjnych do aut oraz wnoszenie opłat za przejazd płatnymi odcinkami autostrad albo karty transportu.

Zgodnie z Słownikiem Języka Polskiego, „kilka” to zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę równą co najmniej dwa i co najwyżej dziesięć. W praktyce uznaje się, iż powinno być to nie więcej niż dziewięć towarów lub usług.

6. Wyliczenie wartości wykonywanych transakcji płatniczych przez Dostawcę

Zgodnie z Komunikatem, ustalony przez ustawodawcę próg wartości transakcji, w wysokości 1 mln euro, należy odnosić do wartości wszystkich łącznie transakcji płatniczych wykonanych w ramach każdej kategorii wyłączenia określonej w art. 6 pkt 11 UUP, tj. osobno dla przypadku określonego w lit. a) i lit. b) tego przepisu, a nie przykładowo do wartości transakcji płatniczych wykonanych przy użyciu wyłącznie jednego rodzaju produktu (IP).  Dodatkowo, jeśli dany Dostawca wydaje kilka rodzajów IP (np. karty przedpłacone, karty podarunkowe i wirtualne instrumenty płatnicze,) przy dokonywaniu kalkulacji całkowitej wartości transakcji powinien zsumować wartości transakcji wykonywanych przy użyciu każdego z rodzajów tych IP.

7. Powiadomienie składane do Komisji Nadzoru Finansowego

Zgodnie z Komunikatem, powiadomienie należy przekazać Komisji Nadzoru Finansowego w formie pisemnej (podpisanej, imieniem i nazwiskiem, przez osoby umocowane do reprezentowania danego podmiotu, ze wskazaniem pełnionej przez te osoby funkcji) i można je złożyć:

1. za pomocą Elektronicznej Skrzynki Podawczej UKNF (ePUAP);
2. za pośrednictwem poczty na adres korespondencyjny Komisji Nadzoru Finansowego;
3. osobiście – w biurze podawczym Komisji Nadzoru Finansowego.

Ponadto Dostawca może skorzystać z formularza powiadomienia udostępnionego przez Komisję Nadzoru Finansowego^[3].

8. Przypadki zagrożone zastosowaniem sankcji karnej

Zgodnie z Komunikatem, w przypadku gdy działalność prowadzona przez Dostawcę w sposób oczywisty narusza wymogi warunkujące uznanie tej działalności za podlegającą wyłączeniu stosowania przepisów UUP, które zostały określone w art. 6 pkt. 11 UUP, Komisja Nadzoru Finansowego może uznać, iż Dostawca, nie będąc uprawnionym, prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych. Wówczas, stosownie do art. 150 ust. 1 UUP, Dostawca podlega grzywnie do 5 mln zł albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Co więcej, zgodnie z art. 153c UUP „kto wbrew obowiązkom, o których mowa w art. 6c ust. 1 UUP, nie udziela Komisja Nadzoru Finansowego wymaganych informacji, podlega grzywnie do 500 000 zł”.

Niniejszy artykuł ma wyłącznie charakter informacyjny, nie stanowi wyczerpującego opracowania tematu i nie stanowi opinii prawnej ani porady prawnej.

W kolejnej części artykułu zostaną przybliżone założenia opublikowanego w dniu 15 lipca 2021 projektu wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Finansowego (EBA) dot. prowadzenia działalności w ramach ,,ograniczonej sieci” (Limited Network).

Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani szczegółowymi informacjami w odniesieniu do wskazanego powyżej zakresu, zapraszamy do bezpośredniego kontaktu.

Aleksander Wasiak, Associate, Aplikant radcowski, e-mail: aleksander.wasiak@rsplegal.pl

^[1]https://e-rup.knf.gov.pl/

^[2]https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_art_6_pkt_11_ustawy_o_uslugach_platniczych.pdf

^[3]https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Powiadomienie_art_6_pkt_11_ustawy_o_uslugach_platniczych.docx