Potrzeba ustandaryzowania szeroko rozumianej dostępności wśród podmiotów gospodarczych wynika z obowiązku wdrożenia do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (dalej jako „Europejski Akt o dostępności”). Podstawowym celem Ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (dalej jako „Ustawa”) jest więc eliminacja wykluczenia społecznego spowodowanego ograniczonym dostępem do produktów codziennego użytku i najpowszechniejszych usług.
Nowe przepisy mają zapewnić przedsiębiorcom spójny zestaw wymagań, dzięki którym będą mogły swobodnie i na równych zasadach konkurować na wspólnym rynku. Podmioty gospodarcze będą zobowiązane spełniać wymagania dostępności określone w przepisach Ustawy od momentu jej obowiązywania, tj. od dnia 28 czerwca 2025 r.
Jakie zmiany dotkną wobec tego rynek finansowy w Polsce?
Dostępność w rozumieniu art. 5 ust. 4 Ustawy oznacza właściwość produktu albo usługi umożliwiającą korzystanie z nich zgodnie z ich przeznaczeniem przez osoby ze szczególnymi potrzebami na zasadzie równości z innymi użytkownikami. Równość ma być osiągana przez zastosowanie projektowania uniwersalnego, a w przypadku braku takiej możliwości – przez zastosowanie racjonalnych usprawnień, o których mowa w art. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.
-
- Z punktu widzenia rynku finansowego, przepisy Ustawy będą mieć zastosowanie m.in. do terminali płatniczych i terminali samoobsługowych przeznaczonych do oferowania lub świadczenia usług objętych Ustawą (dalej łącznie jako „terminale”), a także konsumenckich urządzeń końcowych wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług telekomunikacyjnych. W przypadku usług świadczonych na rzecz konsumentów Ustawa obejmie zakresem m.in. usługi telekomunikacyjne oraz usługi bankowości detalicznej, rozumiane jako świadczone na rzecz konsumentów usługi bankowe i finansowe obejmujące: umowę o kredyt konsumencki, umowę o kredyt hipoteczny, usługi maklerskie, usługi pieniądza elektronicznego, usługi powiązane z rachunkiem płatniczym i usługi płatnicze. Wobec tego, podmioty zawierające powyższe umowy albo świadczące powyższe usługi będą podmiotami nadzorowanymi w zakresie realizacji obowiązków wynikających z Ustawy.
W zakresie spełniania szeregu wymagań dostępności przez produkty wymienione w Ustawie, oprócz wymagań ogólnych (o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 8 Ustawy), terminale będą musiały:
-
- być wyposażone w technologię syntezy mowy w języku interfejsu użytkownika,
- umożliwiać podłączenie przewodowego stereofonicznego zestawu słuchawkowego,
- umożliwiać rozpoczęcie korzystania z właściwości zapewniających spełnianie wymagań dostępności bez konieczności ich aktywowania.
W ramach usług bankowości detalicznej podmioty rynku finansowego również zobowiązane będą zapewnić ogólne wymagania dostępności, a także postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość i kompatybilność metod identyfikacji konsumenta, składania podpisów elektronicznych, bezpieczeństwa i usług płatniczych. Ponadto, Ustawa wymagać będzie zapewnienia przekazywania informacji w języku polskim lub – za zgodą konsumenta – w innym języku na poziomie biegłości językowej B2.
Do niektórych z obowiązków podmiotów finansowych występujących jako usługodawcy w rozumieniu Ustawy należeć będzie:
-
-
- w regulaminie świadczenia usług lub innym równoważnym dokumencie podać do publicznej wiadomości w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej oraz w sposób dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami informacje:
-
a) o oferowanej i świadczonej usłudze,
b) niezbędne do korzystania z usługi,
c) o tym, w jaki sposób usługa spełnia wymagania dostępności;
-
-
- udzielać informacji na temat procesu oferowania lub świadczenia usługi i jego monitorowania w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej oraz w sposób dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami;
- uwzględniać zmiany dotyczące oferowania lub świadczenia usługi, zmiany wymagań dostępności oraz zmiany w normach zharmonizowanych lub specyfikacjach technicznych, na podstawie których deklaruje się zgodność usługi z wymaganiami dostępności;
- w przypadku gdy usługa nie spełnia wymagań dostępności, podejmować działania naprawcze niezbędne do zapewnienia zgodności usługi z tymi wymaganiami.
-
-
W zakresie dochodzenia praw przez konsumentów, Ustawa określa zasady złożenia do podmiotu gospodarczego skargi na niezapewnianie wymagań dostępności przez produkt lub usługę. W Rozdziale 5 Ustawy określone zostały także szczegółowo przepisy dotyczące nadzoru rynku w zakresie spełniania wymagań dostępności produktów i usług oraz zasad przeprowadzania kontroli. W przypadku produktów, takich jak terminal – na organ nadzoru wyznaczono Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, a w przypadku usług bankowości detalicznej – Rzecznika Finansowego.
Na koniec Ustawa określa także zasady nakładania kar pieniężnych w wysokości do dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający (ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski” na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jednak nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, ustalonego według stanu na dzień wydania decyzji o niespełnianiu wymagań przewidzianych Ustawą. Wysokość kar pieniężnych ma być ustalana z uwzględnieniem zakresu naruszenia przepisów Ustawy, w tym jego wagi, liczby produktów albo usług niespełniających wymagań dostępności i liczby osób, na które wpływa ono negatywnie.
