Crowdfunding (dalej także jako: “finansowanie społecznościowe”) stał się atrakcyjnym sposobem pozyskiwania funduszy na realizację różnorodnych projektów przez osoby fizyczne i firmy. Regulatorzy zauważają jednak, że platformy crowdfundingowe mogą być nadużywane do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (dalej: “ML/TF”). Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (dalej: “FATF”) w dniu 31 października 2023 r. opublikowała raport pt. “Crowdfunding for Terrorism Financing”, który zawiera informacje na temat potencjalnych zagrożeń związanych z wykorzystywaniem platform crowdfundingowych do finansowania terroryzmu.
Raport określa różnice między crowdfundingiem a tradycyjnymi metodami pozyskiwania funduszy pod względem podatności na finansowanie terroryzmu. W ocenie FATF platformy crowdfundingowe są szczególnie podatne na finansowanie terroryzmu ze względu na łatwość użytkowania, anonimowość i możliwość pozyskiwania funduszy od dużej liczby osób. Raport zawiera przykłady zagrożeń i wyzwań związanych z finansowaniem terroryzmu za pośrednictwem crowdfundingu, takich jak korzystanie z anonimowych wkładów i trudności w identyfikacji ostatecznego beneficjenta zebranych środków. Co najbardziej istotne, FATF zaleca regulatorom krajowym przyjęcie opartego na ryzyku podejścia do crowdfundingu, które obejmuje identyfikację i ocenę ryzyka związanego z platformami crowdfundingowymi oraz wdrożenie odpowiednich środków w celu ograniczenia tego ryzyka.
Obecnie platformy crowdfundingowe działające w Unii Europejskiej nie podlegają bezpośrednio przepisom dyrektywy 2015/849 w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy (dalej: “AMLD”). Stosowanie AMLD do platform crowdfundingowych może wynikać jednak z faktu łączenia statusu platformy crowdfundingowej ze statusem innej instytucji obowiązanej w rozumieniu przepisów AMLD (w szczególności instytucji płatniczej). Warto pamiętać także o tym, że od niedawna w UE obowiązuje rozporządzenie 2020/1503 w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego (dalej: “ECSPR”), w którym zawarto mechanizmy mające na celu ograniczanie ryzyk z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (dalej: “AML/CFT”) w kontekście finansowania społecznościowego. ECSPR reguluje jednak wyłącznie platformy crowdfundingowe oparte o pożyczki (crowdfunding dłużny) oraz inwestycje (crowdfunding udziałowy).
W lipcu 2021 r. Komisja Europejska (dalej: “KE”) opublikowała projekt nowego rozporządzenia AML (dalej: “AMLR”) mającego w przyszłości uchylić obowiązującą obecnie AMLD. Zgodnie z art. 3 lit. h tego projektu za instytucje obowiązane uznaje się dostawców usług finansowania społecznościowego, którzy nie są objęci zakresem stosowania ECSPR (a więc w szczególności platformy bazujące na innych modelach crowdfundingu, w tym o charakterze donacyjnym). KE wyszła bowiem z założenia, że mechanizmy ograniczania ryzyka wskazane w ECSPR mogą być wystarczające dla platform objętych tym rozporządzeniem
Zastrzeżenie wyłączające platformy licencjonowane na podstawie ECSPR spod AMLR zostało jednak usunięte przez Parlament Europejski (dalej “PE”) w poprawce nr 101 do tego projektu. Zdaniem PE ECSPR nie nakłada bowiem wystarczająco silnych obowiązków w zakresie AML/CFT na dostawców platform podlegających temu rozporządzeniu. Jednocześnie PE w poprawce nr 111 osłabił swoje stanowisko, proponując dodanie do AMLR art. 4a, w którym upoważniono państwa członkowskie do wprowadzania zwolnień od stosowania AMLR wobec platform crowdfundingowych innych niż podlegających ECSPR, które spełniające określone w tym przepisie przesłanki szczegółowe.
Raport FATF z pewnością przyczyni się do wzmożenia w ramach instytucji unijnych dyskusji nad tym, w jakim zakresie prawo unijne powinno uwzględniać platformy crowdfundingowe jako potencjalnych adresatów obowiązków AML/CFT. Warto jednocześnie zauważyć, że w art. 45 ust. 2 lit. p ECSPR przewidziano obowiązek zbadania przez KE konieczności i proporcjonalności nałożenia na platformy cowdfundingowe obowiązku przestrzegania prawa krajowego wdrażającego AMLD w odniesieniu do ML/TF oraz wpisania dostawców takich platform do wykazu podmiotów zobowiązanych do celów tej dyrektywy. Taki raport powinien był zostać przedłożony PE i Radzie do 10 listopada 2023 r., lecz nie jest jeszcze publicznie dostępny. Wiele z obecnych wątpliwości związanych z odmiennością stanowisk KE i PE uwidocznionych w trakcie prac nad AMLR może zatem zostać wyjaśnionych już niedługo.
____
Kancelaria Raczyński & Skalski i Partnerzy specjalizuje się w obsłudze podmiotów działających na rynku finansowym. Nasi prawnicy zapewniają klientom kompleksowe doradztwo związane z przepisami AML/CFT oraz przygotowują wszelkie wymagane przez przepisy prawa procedury i dokumenty wewnętrzne w tym zakresie. Kancelaria obsługuje platformy crowdfundingowe, w tym jedną z największych takich platform w Europie bazującą na modelu crowdfundingu dłużnego.
