Nadchodzą rewolucyjne zmiany w działalności lombardów

Ustawodawca postanowił uregulować kolejny segment rynku finansowego, tj. działalność lombardów. W kwietniu br. w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano projekt^[i] ustawy o działalności lombardowej (dalej “Ustawa”). Zgodnie z uzasadnieniem projektu Ustawy, w ostatnich latach zauważono wzrost popularność pożyczek udzielanych pod „zastaw” (tj. pożyczek lombardowych). Według projektodawcy punkty lombardowe są łatwo dostępne i powszechnie obecne na ulicach polskich miast. Czynniki takie jak widoczność, dostępność oraz łatwość przeprowadzenia transakcji sprawiają, że lombardy szybko zdobywają zainteresowanie klientów (jako alternatywa dla pożyczek bankowych czy pozabankowych). Z danych Związku Przedsiębiorców i Pracodawców  wynika, że ok. 1,5 mln Polaków skorzystało z usług punktów lombardowych w 2020 roku. Z uwagi na powyższe spostrzeżenia podjęto interwencję legislacyjną mającą na celu kompleksowe uregulowanie działalności przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową w Polsce.

Zakres przedmiotowy Ustawy

Ustawa będzie określać:

1. zasady i warunki prowadzenia działalności lombardowej;
2. zasady i tryb zawierania umów w zakresie działalności lombardowej;
3. obowiązki przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową;
4. skutki uchybienia obowiązkom przez przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową.

Co więcej, przepisy Ustawy znajdą zastosowanie do nieuregulowanych innymi przepisami umów przeniesienia na konsumenta, za wynagrodzeniem, wierzytelności lub innych praw majątkowych, a także rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, których wartość oznaczono sumą pieniężną, z obowiązkiem ich zwrotu, zabezpieczonych zastawem lombardowym.

Definicja działalności lombardowej

W projekcie Ustawy zawarto definicję działalności lombardowej, przez którą należy rozumieć działalność gospodarczą polegającą na:

1. zawieraniu umów pożyczki lombardowej (umowa nazwana), tj. umów, w których przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową zobowiązuje się przenieść na własność konsumenta określoną ilość pieniędzy, a konsument zobowiązuje się do zwrotu całkowitej kwoty do spłaty w oznaczonym terminie oraz do udzielenia zabezpieczenia poprzez ustanowienie zastawu lombardowego;
2. sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego, przez którą należy rozumieć zabezpieczenie wykonania umowy pożyczki lombardowej przez:
   • przeniesienie własności przedmiotu zastawu lombardowego – z chwilą zawarcia umowy pożyczki lombardowej do czasu zwrotu zabezpieczonej wierzytelności,
   • przeniesienie własności przedmiotu zastawu lombardowego – w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie,
   • zobowiązanie do przeniesienia własności przedmiotu zastawu lombardowego – w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie,
   • upoważnienie do zbycia przedmiotu zastawu lombardowego – w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie.

Umowa pożyczki lombardowej

Zgodnie z projektem Ustawy:

1. umowę pożyczki lombardowej będzie mógł zawrzeć wyłącznie przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową, który będzie prowadzony przez Komisje Nadzoru Finansowego;
2. przed zawarciem umowy pożyczki lombardowej przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową będzie zobligowany do przekazania konsumentowi, na trwałym nośniku, określonych informacji przedkontraktowych (m.in. dane przedsiębiorcy, kwota pożyczki lombardowej, całkowity koszt pożyczki lombardowej i jego składniki, zasady i terminy spłaty całkowitej kwoty do spłaty czy skutki braku spłaty całkowitej kwoty do spłaty);
3. umowa pożyczki lombardowej zawierana będzie formie pisemnej pod rygorem nieważności (w celu zabezpieczenia właściwej ochrony konsumenta) na czas oznaczony – nie krótszy niż 7 dni;
4. wprowadzono, na podobieństwo rozwiązań dotyczących umowy o kredyt konsumencki, elementy obowiązkowe umowy pożyczki lombardowej;
5. zastaw lombardowy będzie wygasał z chwilą dokonania przez konsumenta spłaty całkowitej kwoty do spłaty;
6. wprowadzono wzór matematyczny na potrzeby obliczania maksymalnej wysokość kosztów pożyczki lombardowej;
7. określono maksymalne koszty pozaodsetkowe umowy pożyczki lombardowej w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania przez konsumenta;
8. odsetki od kwoty pożyczki lombardowej nie będą mogły przekraczać kwoty wysokości ustawowych odsetek maksymalnych;
9. umowy pożyczki lombardowej będą mogły być zawierane na odległość (rozwiązania zaproponowane w projekcie Ustawy są wzorowane na ustawie o prawach konsumenta oraz ustawie o kredycie konsumenckim).

Warunki i zasady prowadzenia działalności lombardowej oraz rejestr przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową

Ustawa wprowadzi wymogi formalnoprawne dotyczące prowadzenia działalności lombardowej. Lombard będzie mógł być prowadzony w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Minimalny kapitał zakładowy przedsiębiorcy dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będzie wynosił 50 000 zł. Członkiem zarządu, rady nadzorczej lub prokurentem przedsiębiorcy prowadzącego działalność lombardową będzie mogła być wyłącznie osoba, która nie była prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe. Przedsiębiorca będzie mógł podjąć prowadzenie działalności lombardowej dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową prowadzonego przez KNF. Wpisy do rejestru będą dokonywane w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek będzie podlegał opłacie w wysokości 50 zł.

Ponadto działalność lombardową będzie można prowadzić pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „działalność lombardowa” lub „lombard”. Reklama działalności lombardowej będzie mogła być prowadzona pod warunkiem umieszczenia w niej komunikatu wyraźnie wskazującego na prowadzenie działalności lombardowej poprzez dodanie do firmy przedsiębiorstwa sformułowania ”działalność lombardowa” lub „lombard”. 

Przepisy karne

Projekt Ustawy przewiduje również sankcje karne za poniższe czyny zabronione:

1. prowadzenie działalności lombardowej bez wymaganego wpisu do rejestru KNF będzie podlegało karze  grzywny do 500 000 zł;
2. naruszenie zasad reklamy (oznaczanie reklamy sformułowaniami „lombard” lub „działalność lombardowa”) będzie podlegało karze grzywny do 50 000 zł;
3. dokonanie sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego niezgodnie z przepisem art. 25 Ustawy, zgodnie z którym sprzedaż odbywa się w trybie aukcji kierowanej do nieograniczonego kręgu podmiotów, chyba że wartość świadczenia pieniężnego udzielanego konsumentowi nie przekracza 300 zł, organizowanej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, będzie podlegało karze grzywny do 100 000 zł;
4. określenie ceny oferowanego do sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego niezgodnie z:
   • przepisem art. 31 Ustawy, który stanowi, że cena wywoławcza przedmiotu zastawu lombardowego w toku aukcji jest równa szacunkowej wartości przedmiotu zastawu lombardowego ustalonego w umowie pożyczki lombardowej. Jednak gdy należność lombardu wynosi kwotę wyższą od szacunkowej wartości przedmiotu zastawu lombardowego ustalonego w umowie pożyczki lombardowej, cena wywoławcza stanowi równowartość należności lombardu,
   • przepisem art. 34 Ustawy, który wskazuje, że cena wywoławcza przedmiotu zastawu lombardowego podczas drugiej aukcji ustalana jest zgodnie z art. 31 Ustawy i może ulec obniżeniu do 10%,

     będzie podlegało karze grzywny w wysokości do 100 000 zł;

5. brak zwrotu konsumentowi nadwyżki kwoty uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego przekraczającej całkowitą kwotę pożyczki lombardowej, w części, w jakiej nie została ona zapłacona przez konsumenta przed terminem spłaty całkowitej kwoty pożyczki lombardowej określonej w umowie, pomniejszonej o 20%, będzie zagrożony karą grzywny do 100 000 zł.

AML w działalności lombardów

Uregulowanie działalności lombardów może wiązać się z nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. W obecnym stanie prawnym lombardy nie są wprost wskazane w katalogu instytucji obowiązanych (jak np. krajowe instytucje płatnicze czy banki) z zastrzeżeniem, iż mogą nimi być przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane czy instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. W ocenie autora wejście w życie Ustawy może spowodować zmiany w przepisach AML poprzez bezpośrednie zaliczenie lombardów do grona instytucji obowiązanych, bez względu na próg transakcji.

^[i] https://legislacja.gov.pl/projekt/12358561/katalog/12869287#12869287