Rynek gazu ziemnego, podążając za rynkiem energii, ulega ciągłej, choć powolnej liberalizacji. W polskich warunkach obrót gazem ziemnym z zagranicą podlega ścisłej regulacji prawnej, a droga do rozpoczęcia działalności jest dosyć skomplikowana i czasochłonna.
Działalność gospodarcza polegająca na obrocie gazem ziemnym z zagranicą, ze względu na strategiczne znaczenie tego surowca dla państwa, może być wykonywana jedynie na podstawie koncesji wydanej w drodze decyzji administracyjnej, przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Przepisy określające wymogi niezbędne spełnienia przez wnioskodawcę określa art. 35 ustawy prawo energetyczne. Istnieją oczywiście wyjątki od konieczności posiadania koncesji, a ma to miejsce między innymi wówczas, gdy roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 100 000 euro. Wymagania stawiane wnioskodawcom uregulowane są szczegółowo we wspomnianym artykule ustawy prawo energetyczne. Wśród nich, kwestią mającą wpływ na ukształtowanie procedury pozyskiwania koncesji, jest obowiązek określenia sposobu utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym. W związku z koniecznością posiadania zwolnienia z obowiązku magazynowania gazu ziemnego, procedura uzyskania koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą, będzie w praktyce składała się z trzech etapów: po pierwsze uzyskania promesy koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą, następnie spełnienia obowiązku związanego z utrzymywaniem obowiązkowych zapasów gazu ziemnego poprzez uzyskanie zwolnienia z obowiązku magazynowania gazu ziemnego oraz po uzyskaniu tego zwolnienia, wystąpienia z wnioskiem o udzielenie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą.
Czas trwania postępowania koncesyjnego zależny jest od wielu czynników. Sama procedura udzielania promesy i później samej koncesji, ma na celu weryfikację, czy wnioskodawca, posiada odpowiednie środki finansowe i materialne, a także wiedzę, niezbędną do prowadzenia tego rodzaju działalności gospodarczej. Postępowanie wszczynane jest na wniosek, w którym powinny znaleźć się informacje o planowanej działalności i charakterystyce przedsiębiorcy. Chodzi przede wszystkim o, udowodnienie odpowiednimi dokumentami, posiadania wystarczającego zabezpieczenia finansowego, kompetencji oraz innych wymagań stawianych przez ustawę prawo energetyczne takich jak: informacja o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego wydana w stosunku do wnioskodawcy – jako podmiotu zbiorowego oraz osobno członków jej zarządu. Jeżeli wnioskodawca jest obywatelem, lub ma siedzibę na terenie jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), informacje o niekaralności powinny pochodzić z rejestru właściwego państwa oraz być dostarczone, razem z tłumaczeniem przysięgłym oraz opatrzone klauzulą apostille. Od dnia 19 maja 2016 r. prawo energetyczne zezwalać będzie także na ubieganie się o omawianą koncesję także wnioskodawcom, posiadającym siedzibę lub miejsce zamieszkania na terenie Turcji.
Wnioskodawca powinien określić przewidywany wolumen przywozu gazu ziemnego z zagranicy, z góry na okres trzech lat oraz uwzględnić w związku z nim, plan finansowania działalności gospodarczej.
Wnioskodawca, którego działalność nie będzie przekraczać 100 tys. odbiorców i przywóz gazu ziemnego w ciągu roku kalendarzowego nie będzie większy niż 100 mln m3 , zgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy o zapasach, może ubiegać się o zwolnienie z obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych- podstawą wydanie decyzji zwalniającej, będzie uzyskanie promesy koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą. Jeżeli wnioskodawca nie spełnia warunków do uzyskania zwolnienia to zobowiązany jest wskazać sposób utrzymywania obowiązkowych zapasów a procedura uzyskania koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą odbywa się bez konieczności uprzedniego ubiegania się o promesę. Organem właściwym do udzielenia zwolnienia jest minister właściwy do spraw energetyki, który powinien być także poinformowany w każdym przypadku przekroczenia wielkości uprawniających do zwolnienia z obowiązku magazynowania gazu ziemnego.
Promesa koncesji jest udzielana na okres minimum 6 miesięcy, natomiast koncesji udziela na czas oznaczony, nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 50. W praktyce, w związku z faktem, że obecna polityka energetyczna Polski obowiązywać będzie do roku 2030, Prezes URE nie udziela koncesji, których termin obowiązywania przekracza ten okres. W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na działalność określoną w promesie albo jej zmiany, chyba że uległ zmianie stan faktyczny lub prawny podany we wniosku o wydanie promesy.
Fakty przytaczane przez wnioskodawcę w trakcie postępowania, mogą być weryfikowane przez Prezesa URE. Łączy się to z przedłużeniem procesu uzyskiwania koncesji, w związku z tym im wniosek jest staranniej przygotowany, tym szybciej Urząd przygotowuje decyzję. Wnioskodawca musi się liczyć także z kosztami postepowania, w tym 98 zł, za wydanie promesy koncesji i 4 244 zł opłaty skarbowej za wydanie decyzji o przyznaniu koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą.
Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi, w tym obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą, bez wymaganej koncesji, podlega karze pieniężnej w wysokości od 200 000 zł do 1 000 000 zł, wymierzanej przez Prezesa URE – stanowi o tym art. 56 ust. 1 pkt 12a i ust. 2d pkt 3 ustawy – Prawo energetyczne, a prowadzenie działalności bez wymaganej koncesji jest także wykroczeniem zagrożonym karą ograniczenia wolności lub grzywny.
Z naszego doświadczenia wynika, że proces uzyskiwania koncesji na obrót gazem ziemnym trwa średnio około 3 miesięcy. Warto również zaznaczyć, że samo uzyskanie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą jest dopiero pierwszym krokiem do faktycznego rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą.
radca prawny Kacper Skalski
prawnik Magdalena Żurowska
