Jak rozpocząć handel gazem w Polsce?

Jak rozpocząć obrót gazem w Polsce? Poradnik dla podmiotów zagranicznych i inwestorów w zakresie uzyskania koncesji na podstawie ustawy Prawo energetyczne

Obrót gazem jest ściśle regulowaną działalnością gospodarczą, która wymaga uzyskania przez zainteresowane podmioty określonych koncesji, przed rozpoczęciem jakichkolwiek faktycznych transakcji z innymi uczestnikami rynku.

Obrót może przybierać różne formy – od transakcji zawieranych wyłącznie pomiędzy innymi uczestnikami obrotu (bez udziału odbiorców końcowych), po kompleksowe usługi obejmujące dystrybucję i dostawę do odbiorców końcowych. Ustawa Prawo energetyczne nie rozróżnia tych form w zakresie koncesji, która jest obowiązkowa dla każdego podmiotu zajmującego się obrotem gazem. Jak stanowi art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo energetyczne, obrót gazem wymaga uzyskania koncesji, niezależnie od faktycznego profilu działalności przedsiębiorcy. Przewidziano jednak pewne wyłączenia, które zostały opisane w końcowej części niniejszego artykułu.

1. Obrót paliwami gazowymi, obrót gazem ziemnym z zagranicą – ujęcie regulacyjne

Na wstępie należy dokonać zasadniczego rozróżnienia – istnieją dwa rodzaje koncesji na obrót gazem ziemnym: koncesja na obrót paliwami gazowymi (w skrócie „OPG”) oraz koncesja na obrót gazem ziemnym z zagranicą (w skrócie „OGZ”).

OPG jest koncesją podstawową, obowiązkową dla każdego podmiotu zainteresowanego obrotem gazem ziemnym, ograniczoną do terytorium Polski. OGZ jest koncesją uzupełniającą dla podmiotów zainteresowanych również międzynarodowym obrotem gazem ziemnym. Jednym z warunków uzyskania koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą (OGZ) jest uprzednie uzyskanie koncesji na obrót paliwami gazowymi (OPG). Skutkuje to obowiązkiem złożenia dwóch odrębnych wniosków i przeprowadzenia dwóch odrębnych postępowań administracyjnych. W przypadku nieudzielenia koncesji na obrót paliwami gazowymi (OPG), w efekcie Prezes URE odmówi udzielenia koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą (OGL).

W przypadku obu koncesji wnioskodawca jest obowiązany przedstawić dokumenty i informacje potwierdzające, że posiada środki zapewniające należyte wykonywanie działalności gospodarczej objętej koncesją lub jest w stanie je nabyć w przyszłości. Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne wnioskodawca musi spełniać następujące obowiązki:

1. 1. 1. posiadać siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Turcji;
      2. posiada środki finansowe zapewniające prawidłowe wykonywanie działalności lub jest w stanie wykazać zdolność do pozyskania takich środków finansowych – minimalny kapitał zakładowy powinien wynosić od 10 do 20 mln zł; w innym przypadku Prezes URE zażąda ustanowienia zabezpieczeń finansowych;
      3. zatrudniać pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe, o których mowa w art. 54 ustawy – Prawo energetyczne. 54 ustawy – Prawo energetyczne; przepis ten dotyczy osób zajmujących się eksploatacją sieci, urządzeń i instalacji. W działalności gospodarczej obejmującej wyłącznie obrót gazem obowiązek ten jest ograniczony;
      4. posiada możliwości techniczne zapewniające prawidłowe wykonywanie działalności – możliwości techniczne są niezbędne wyłącznie w przypadku, gdy sieć lub instalacja służą m.in. do wytwarzania, przesyłania, dystrybucji lub magazynowania paliw gazowych lub energii;
      5. nie zalega z uiszczaniem podatków stanowiących dochód budżetu państwa, z wyjątkiem przypadków, gdy wnioskodawca uzyskał przewidziane w obowiązujących przepisach prawa zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej lub podatku lub wstrzymanie wykonania decyzji właściwego organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej.

Od września 2023 r. istnieje jedna dodatkowa przesłanka, która może być wymagana przez Prezesa URE do wydania koncesji – rękojmia należytego wykonywania działalności koncesjonowanej udzielona przez wnioskodawcę. Prezes URE ma wyłączne uprawnienie do oceny, czy wnioskodawca spełnia ten wymóg i może odrzucić wniosek w przypadku negatywnego wyniku takiej oceny (art. 33 ust. 3d ustawy – Prawo energetyczne).

Koncesji udziela się na okres od 10 do 50 lat, chyba że wnioskodawca oświadczy, że działalność jest planowana na okres krótszy niż 10 lat (art. 36 ustawy – Prawo energetyczne). W przypadku koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą Prezes URE jest obowiązany uwzględnić potrzebę dywersyfikacji i bezpieczeństwa energetycznego (art. 32 ust. 2 ustawy – Prawo energetyczne).

W decyzji o udzieleniu koncesji Prezes URE określa warunki wykonywania działalności objętej koncesją (art. 37 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne). W wielu przypadkach stanowią one częściowe powtórzenie dotychczasowej regulacji.

1.1. Obowiązki posiadacza koncesji – ujęcie ogólne

Posiadacz koncesji zobowiązany jest do spełnienia szeregu wymogów oraz informowania Prezesa URE o wszelkich istotnych zmianach stanu faktycznego.

Zgodnie z wymaganiami, najważniejsze z nich to:

1. 1. 1. Przestrzeganie obowiązujących przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, zasad i procedur bezpieczeństwa pracy,
      2. Świadczenie usług o wysokim standardzie w zakresie objętym koncesją,
      3. Należyta współpraca z innymi uczestnikami rynku gazu, w tym zakaz prowadzenia działalności z podmiotami nieposiadającymi wymaganych koncesji,
      4. Przestrzeganie i stosowanie się do wszelkich przepisów prawa i regulacji związanych z ochroną klientów i odbiorców końcowych, w szczególności w zakresie obsługi klienta, ustalania cen i nieabuzywnych warunków umów.

          

Zgodnie z obowiązkami informacyjnymi i sprawozdawczymi, najważniejsze z nich to:

1. 1. 1. Aktualizowanie informacji o wszelkich zmianach ewidencyjnych, w tym dotyczących siedziby, danych podatkowych i ewidencyjnych, ograniczenia lub odpowiedniej zmiany zakresu wykonywanej działalności gospodarczej,
      2. Udzielanie informacji na żądanie Prezesa URE (art. 28 ustawy – Prawo energetyczne),
      3. Udzielanie informacji związanych z kontynuowaniem, ograniczeniem lub zaprzestaniem wykonywania działalności koncesjonowanej,

Należy również pamiętać, że obrót paliwami gazowymi lub obrót gazem ziemnym z zagranicą bez wymaganej koncesji jest kwalifikowany jako przestępstwo i podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5 albo karze grzywny do 5.000.000 zł (art. 57g ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne).

Naruszenie któregokolwiek z obowiązków związanych z koncesją może skutkować nałożeniem przez Prezesa URE kary administracyjnej.

Najważniejsze obowiązki zostały zebrane w załączniku do niniejszego artykułu, w formie tabelarycznej.

1.1. Zabezpieczenia finansowe – warunki

Uzyskanie koncesji (zarówno OPG, jak i OGZ) może wiązać się z obowiązkiem ustanowienia zabezpieczeń finansowych. Prezes URE ocenia i rozstrzyga, czy w stosunku do wnioskodawcy istnieją wątpliwości, czy wnioskodawca zapewnia ewentualne zaspokojenie roszczeń osób trzecich, które mogą powstać w wyniku nieprawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją, w tym szkód w środowisku naturalnym (art. 38 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne). Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo nałożenia obowiązku:

1. 1. 1. podmiot ubiegający się o udzielenie koncesji niedawno rozpoczął działalność;
      2. podmiot ubiegający się o udzielenie koncesji nie może przedstawić historii transakcji i dotychczasowej działalności gospodarczej;
      3. podmiot ubiegający się o koncesję koncentruje się wyłącznie na obrocie i nie dysponuje aktywami takimi jak nieruchomości, instalacje i sieci.

Zabezpieczenia finansowe mogą być ustanawiane wyłącznie w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej (art. 38 ust. 6 ustawy – Prawo energetyczne). Minimalny okres gwarancji musi wynosić 12 miesięcy i musi zostać odnowiony co najmniej na miesiąc przed datą wygaśnięcia (art. 38 ust. 4 i 5 ustawy Prawo energetyczne). Zabezpieczenie finansowe musi zostać uzupełnione w terminie 30 dni od dnia wykorzystania zabezpieczenia finansowego (art. 38 ust. 8 ustawy Prawo energetyczne).

Minimalny poziom gwarancji musi być równy 1/12 najwyższych, planowanych rocznych przychodów w kolejnych planowanych 3 latach działalności gospodarczej (art. 38 ust. 2 ustawy – Prawo energetyczne). Należy wziąć pod uwagę, że Prezes URE może zdecydować o wyższej kwocie.

Minimalny termin na ustanowienie zabezpieczeń finansowych przez wnioskodawcę wynosi 30 dni. Jeżeli zabezpieczenia nie zostaną ustanowione w terminie, wniosek pozostawia się bez rozpoznania (art. 38 ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne).

Gwarant udzielający gwarancji musi być wpisany do wykazu gwarantów prowadzonego na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy – Prawo celne (art. 38 ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne). 52 ust. 1 ustawy – Prawo celne (art. 38 ust. 8 ustawy – Prawo energetyczne). Stosowny wykaz jest dostępny na stronie internetowej: https://www.podatki.gov.pl/clo/gwaranci-celni/.

2. Proces ubiegania się o koncesję

2.1. Wniosek spółki zagranicznej

Co do zasady, procedura uzyskania koncesji (zarówno OPG, jak i OGZ) przez podmiot zarejestrowany za granicą jest taka sama, jak w przypadku spółki zarejestrowanej na terytorium Polski. Istnieją jednak pewne korzyści wynikające z ubiegania się o zezwolenie bez zakładania spółki w Polsce, ale należy mieć na uwadze, że korzyści te odnoszą się wyłącznie do postępowania administracyjnego, bez realiów i uwarunkowań operacyjnych i biznesowych:

1. 1. 1. brak dodatkowych kosztów i zasobów związanych z założeniem nowego podmiotu w Polsce,
      2. większa wiarygodność w przypadku zasobów finansowych (historia transakcji i działalności gospodarczej, wyższy kapitał zakładowy, ewentualne aktywa),
      3. krótszy okres potrzebny do rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Istnieją również pewne wady składania wniosku bez zakładania spółki w Polsce:

1. 1. 1. dodatkowe koszty związane z obowiązkiem przedstawienia dokumentów przetłumaczonych przez tłumacza przysięgłego oraz w niektórych przypadkach obowiązek przedstawienia podwójnych dokumentów (np. zaświadczeń o niekaralności wydanych przez polski Krajowy Rejestr Karny i jego odpowiednik w kraju, w którym spółka jest zarejestrowana);
      2. w naszej ocenie Prezes URE może weryfikować wnioski i wszystkie dokumenty w sposób bardziej szczegółowy (np. czy wnioskodawca posiada środki finansowe niezbędne do wykonywania swoich obowiązków) i prawdopodobieństwo, że Prezes URE zażąda zabezpieczenia finansowego na podstawie art. 38 ustawy – Prawo energetyczne jest wyższe. 38 ustawy – Prawo energetyczne jest wyższe.

2.2. Szczegółowe zasady obowiązujące w przypadku złożenia wniosku bez zakładania spółki w Polsce:

1. 1. 1. Podmiot zagraniczny może prowadzić działalność koncesjonowaną w Polsce bezpośrednio, nawet utworzenie oddziału lub przedstawicielstwa handlowego nie jest konieczne. W takim przypadku zainteresowany podmiot powinien przedłożyć kopię odpowiedniego odpowiednika polskiego Krajowego Rejestru Sądowego w kraju rejestracji spółki (w większości przypadków jest to odpis z krajowego rejestru handlowego);
      2. zaświadczenie o niekaralności osób fizycznych uprawnionych do reprezentowania wnioskodawcy oraz członków rady nadzorczej powinno być wystawione przez Krajowy Rejestr Karny i jego odpowiednik w kraju rejestracji spółki (wraz z tłumaczeniem na język polski przez tłumacza przysięgłego) i uzyskane nie wcześniej niż 3 miesiące przed złożeniem do instytucji koncesyjnej;
      3. dodatkowo, jeżeli ww. osoby nie są obywatelami kraju rejestracji spółki, wymagane jest również przesłanie stosownego zawiadomienia wydanego przez właściwy organ kraju, którego ww. osoby są obywatelami, uzyskanego nie wcześniej niż 3 miesiące przed złożeniem do organu licencyjnego, wraz z tłumaczeniem przez tłumacza przysięgłego na język polski;
      4. informacja o niekaralności spółki (jako podmiotu zbiorowego, handlowego) powinna pochodzić z Krajowego Rejestru Karnego oraz równoważnego rejestru z kraju rejestracji spółki (o ile taki rejestr istnieje), uzyskana nie wcześniej niż 3 miesiące przed złożeniem wniosku do organu wydającego zezwolenie wraz z tłumaczeniem przez tłumacza przysięgłego na język polski;
      5. informację o niekaralności podmiotów mających istotny wpływ na wnioskodawcę lub sprawujących albo współsprawujących nad nim kontrolę w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 34, 35 i ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. 3 ust. 1 pkt 34, 35 i 36 lit. a), b), e) i f) ustawy o rachunkowości, powinny być wydane przez Krajowy Rejestr Karny, równoważny rejestr z kraju rejestracji wnioskodawcy (o ile taki rejestr istnieje) oraz równoważny rejestr z kraju rejestracji lub obywatelstwa ww. podmiotów – uzyskane nie wcześniej niż 3 miesiące przed złożeniem do organu licencyjnego, wraz z tłumaczeniem przez tłumacza przysięgłego na język polski;
      6. decyzja organu podatkowego o nadaniu Numeru Identyfikacji Podatkowej może pochodzić z kraju rejestracji spółki lub może być wydana przez polski organ podatkowy;
      7. dokument poświadczający rejestrację przedsiębiorcy jako podatnika VAT na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych (VAT UE) może pochodzić z kraju rejestracji spółki lub przedsiębiorca może złożyć dokument poświadczający jego rejestrację na potrzeby VAT w Polsce;
      8. zgodność złożonych dokumentów z prawem miejsca ich wystawienia powinna być potwierdzona w sposób określony w art. 3 zd. 1 Konwencji Haskiej. 3 zd. 1 Konwencji Haskiej z dnia 5 października 1961 r. znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, tj. z zastosowaniem klauzuli apostille (chyba że umowa między dwoma lub więcej państwami uchyliła lub uprościła legalizację lub odstąpiła od legalizacji);
      9. dokumenty złożone w języku obcym muszą być przetłumaczone na język polski przez tłumacza przysięgłego. Wszystkie strony składanej dokumentacji powinny być podpisane przez osoby uprawnione do reprezentowania przedsiębiorcy;
      10. jeżeli przedsiębiorca, który nie ma miejsca zamieszkania lub pobytu albo siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), nie ustanowił pełnomocnika do prowadzenia spraw przedsiębiorcy w kraju ani nie działa za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązany wskazać pełnomocnika do doręczeń w kraju, chyba że korespondencja jest doręczana drogą elektroniczną. W przypadku braku wskazania takiego przedstawiciela, wszelkie dokumenty dla przedsiębiorcy pozostają w aktach ze skutkiem doręczenia zgodnie z art. 40 § 5 Kodeksu postępowania administracyjnego. 40 § 5 Kodeksu postępowania administracyjnego.

3. Koszty i opłaty związane z udzieleniem zezwolenia

Opłaty za udzielenie koncesji są stałe:

1. 1. 1. koncesja na obrót paliwami gazowymi – 616 zł (część III pkt 44 załącznika do ustawy o opłacie skarbowej);
      2. koncesja na obrót gazem ziemnym z zagranicą – 4.244 zł (część III pkt 34 załącznika do ustawy o opłacie skarbowej).

Jeżeli wnioskodawca jest reprezentowany przez pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym, pobierana jest dodatkowa opłata w wysokości 17 PLN za każdego pełnomocnika.

Roczna opłata koncesyjna

Opłatę koncesyjną dla każdego rodzaju działalności objętej daną koncesją oblicza się w następujący sposób: przychody objęte koncesją w danym roku x 0,0005 = roczna opłata koncesyjna (art. 34 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo energetyczne). Opłata nie może być niższa niż 1.000 zł i nie wyższa niż 2.500.000 zł (art. 34 ust. 3 ustawy Prawo energetyczne).