O istnieniu kodeksu sieciowego dotyczącego wymogów w zakresie przyłączania jednostek wytwórczych do sieci (NC RfG – Network Code Requirements for Generation) wytwórcy energii elektrycznej z pewnością dowiedzą się już na etapie starania się o uzyskanie warunków przyłączenia i zawarcia umowy przyłączeniowej. Zapewnienie zgodności danej jednostki wytwórczej z technicznymi wymogami przyłączenia do sieci obejmuje nie tylko kwestie określone przez operatora systemu elektroenergetycznego, ale także uniwersalne obowiązki opisane w rozporządzeniu Komisji Europejskiej 2016/631 przyjęte 14 kwietnia 2016 r.
1. Czym jest kodeks sieciowy?
Kodeks sieciowy RfG to rozporządzenie Komisji Europejskiej, które zostało wydane w związku z prowadzoną integracją rynku energii elektrycznej w ramach Unii Europejskiej, w celu stworzenia wspólnego rynku. Za tą ideą stoi potrzeba ujednolicenia i standaryzacji wymagań technicznych, jakie są stawiane jednostkom wytwórczym w krajach członkowskich. Aby zagwarantować kompatybilność połączeń transgranicznych konieczne jest również zapewnienie, że jednostki wytwórcze będą budowane i przyłączane do sieci według tych samych standardów.
Ponieważ NC RfG jest rozporządzeniem unijnym to stosuje się je bezpośrednio, a nie w drodze implementacji. Oznacza to, że zarówno Prezes URE jak i operatorzy sieci elektroenergetycznych są wprost związani postanowieniami kodeksu i na podstawie jego przepisów rozstrzygają sprawy związane z zapewnieniem zgodności przez dane jednostki wytwórcze.
Do przepisów NC RfG wprost odwołują się instrukcje ruchu i eksploatacji sieci elektroenergetycznych – starczy powiedzieć, że jednym z obowiązkowych wymogów przed zawarciem umowy o świadczenie usług dystrybucji jest uzyskanie ostatecznych pozwoleń na użytkowanie, w przypadkach wskazanych w NC RfG. Jest to zatem przykład bezpośredniego stosowania przepisów kodeksu sieciowego w praktyce.
2. NC RfG – kluczowe zagadnienia
Mówiąc najkrócej – zapewnienie zgodności technicznej jednostki wytwórczej z wymaganiami NC RfG jest warunkiem prawidłowej eksploatacji tej jednostki. W podstawowym ujęciu przepisy kodeksu sieciowego wprowadzają cztery kategorie jednostek wytwórczych (nazwane w kodeksie jako moduły wytwarzania energii elektrycznej), a od kategoryzacji zależą dalsze wymogi techniczne stawiane tym jednostkom. Im wyższa kategoria, tym wyższe wymogi należy spełnić.
Podział modułów wytwarzania energii jest następujący:
a) moduł wytwarzania energii typu A – moduł wytwarzania energii przyłączony do sieci o napięciu niższym niż 110 kV oraz mocy maksymalnej nie mniejszej niż 0,8 kW i mniejszej niż 200 kW,
b) moduł wytwarzania energii typu B – moduł wytwarzania energii przyłączony do sieci o napięciu niższym niż 110 kV oraz mocy maksymalnej nie mniejszej niż 200 kW i mniejszej niż 10 MW,
c) moduł wytwarzania energii typu C – moduł wytwarzania energii przyłączony do sieci o napięciu niższym niż 110 kV oraz mocy maksymalnej nie mniejszej niż 10 MW i mniejszej niż 75 MW,
d) moduł wytwarzania energii typu D – moduł wytwarzania energii przyłączony do sieci o napięciu niższym niż 110 kV
Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 7 ust. 3 rozporządzenia przepisy kodeksu sieciowego powinny być stosowane w sposób przejrzysty, niedyskryminacyjny i proporcjonalny.
Najważniejszym obowiązkiem wytwórcy, opisanym w art. 29 i następnych kodeksu sieciowego, jest wykazanie operatorowi systemu elektroenergetycznego, że dana jednostka wytwórcza posiada właściwe pozwolenia na użytkowanie, zgodnie z wymogami wskazanymi w NC RfG. W zależności od kategorii modułu, wymagania te są inne – im większa moc jednostki, tym wyższe wymagania.
Najmniej sformalizowane wymagania są stawiane dla jednostek z kategorii A. Zgodnie z art. 30 kodeksu sieciowego, wytwórca powinien przedłożyć operatorowi systemu dystrybucyjnego informacje zawarte w dokumencie instalacji. Wzór takiego dokumentu określa OSD. Spełnienie tego wymogu warunkuje zgodne z prawem podłączenie jednostki do sieci.
Jednostki z kategorii B i C, zgodnie z art. 31 i 32 kodeksu, muszą posiadać wydany tzw. dokument PGMD, czyli poświadczenie zgodności, że dany moduł spełnia wymagania stawiane przez przepisy kodeksu. Szczegółowa treść takiego dokumentu powinna być zgodna z wykazem wskazanym w art. 32 ust. 2 NC RfG, a jego przedstawienie operatorowi systemu elektroenergetycznego jest konieczne między innymi do zawarcia bezterminowej umowy o świadczenie usług dystrybucyjnych.
W odniesieniu do jednostek z kategorii D, kodeks RfG posługuje się trzema istotnymi skrótami, które dość powszechnie występują w obrocie regulacji prawa energetycznego: ION, EON i FON. Zgodnie z art. 33 NC RfG oznaczają one kolejno:
a) pozwolenie na podanie napięcia (,,EON”);
b) tymczasowe pozwolenie na użytkowanie (,,ION”); oraz
c) ostateczne pozwolenie na użytkowanie (,,FON”).
Do uruchomienia jednostki i zapewnienia jej prawidłowej współpracy z siecią elektroenergetyczną konieczne jest uzyskanie pozwolenia FON (art. 36 NC RfG).
Wyróżnia się także tzw. pozwolenie LON, które jest wydawane wówczas, gdy na skutek istotnej modyfikacji lub awarii jednostka o kategorii D, dla której wydano pozwolenie FON, nie spełni wymagań przez okres co najmniej 3 miesięcy (art. 37 ust. 1 i 2 NC RfG). Udzielenie pozwolenia LON jest warunkowe i tymczasowe.
3. Perspektywa wytwórcy
Z perspektywy wytwórcy na kwestie zagadnień związanych z NC RfG należy zwrócić uwagę na wielu etapach:
-
- etap przygotowawczy – do jakiej grupy zostanie zakwalifikowana jednostka wytwórcza i z jakimi kosztami może wiązać dostosowanie jej do określonych w NC RfG wymogów?
- etap projektowy – jeśli zaprojektowanie lub wykonanie instalacji jest zlecane podmiotowi trzeciemu, należy zadbać, aby umownym zakresem obowiązków tego wykonawcy zostały objęte kwestie zapewnienia zgodności z regulacjami i wymogami NC RfG
- etap przyłączania do sieci – prawidłowość wykonania instalacji podlega ocenie przez operatora systemu elektroenergetycznego, który w zakresie zgodności z NC RfG powinien zatwierdzić spełnienie przez daną jednostkę wymogów kodeksu.
- etap komercyjnej eksploatacji – niezależnie od spełnienia wymogów NC RfG, wytwórca powinien na bieżąco monitorować przede wszystkim obowiązki wskazane w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci. Ich aktualizacje mogą nakładać nowe wymagania techniczne, które w perspektywie czasowej mogą stać się niezbędnym do wdrożenia standardem.
Przepisy NC RfG przewidują możliwość ubiegania się przez wytwórcę o zgodę na odstępstwo od spełnienia wymogów kodeksu sieciowego (art. 60 NC RfG), jednak taka zgoda jest wydawana w szczególnych przypadkach, a jak wynika z wykazu udostępnionego przez Prezesa URE, do tej pory – począwszy od 2016 r. – wydano jedynie 3 takie zgody, a każda z nich, zgodnie z przepisami, miała charakter tymczasowy. W rezultacie, aby zapewnić sprawne działanie jednostki wytwórczej należy w pierwszej kolejności zadbać o zapewnienie zgodności jej technicznych parametrów z przepisami NC RfG.
