Powoli dobiega końca 2025 r., a wraz z nim warto podsumować niektóre z tegorocznych orzeczeń wydanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Niektóre z przedstawionych rozstrzygnięć potwierdzają dotychczasową linię orzeczniczą, a inne zawierają cenne stanowiska, które mogą mieć istotny wpływ na podjęcie decyzji biznesowych przez przedsiębiorstwa energetyczne.
- Urząd Regulacji Energetyki musi skonkretyzować obowiązek, jeśli zamierza nałożyć sankcję za jego naruszenie – XVII AmE 269/23
Podstawa: art. 43e ust. 1 prawa energetycznego
Opis: Przedsiębiorcy posiadającemu koncesję na obrót paliwami ciekłymi zarzucono naruszenie obowiązku dotyczącego informowania o rodzaju i infrastrukturze wykorzystywanej do prowadzenia działalności koncesjonowanej, a dokładnie – że przekazane informacje wprowadzały w błąd.
Ukarany przedsiębiorca argumentował, że wraz z wnioskiem o udzielenie koncesji przekazał wykaz pojazdów (cystern), a następnie dokonywał jego aktualizacji zgodnie z wymaganymi wzorami. URE uznał jednak, że wykaz “bieżący” jest niepełny i na tej podstawie wymierzył karę pieniężną. Przedsiębiorca wniósł odwołanie zarzucając, że nie naruszył obowiązku ustawowego, a jedynie mogło dojść do “niepełnego” przekazania informacji.
Sąd orzekł, że nie doszło do naruszenia, ponieważ przedsiębiorca wykonał swoje obowiązki prawidłowo, czyli dokonywał aktualizacji informacji o pojazdach zgodnie z wymaganymi wzorami. Jeśli URE oczekiwał złożenia pełnego wykazu pojazdów, to powinien był to dokładnie określić w wezwaniu. Skoro jednak tego nie uczynił, to nie mógł na tej podstawie wymierzyć kary pieniężnej.
Wnioski: Urząd Regulacji Energetyki zarzucając podmiotowi posiadającemu koncesję powinien dokładnie określić w wezwaniu czego oczekuje od tego podmiotu. Jeśli nie dochowa w tym zakresie staranności, a podmiot wypełnił swoje obowiązki, nie ma podstawy do wymierzenia kary
2. Odpowiedzialność podmiotów na gruncie prawa energetycznego jest obiektywa (i basta!) – XVII AmE 13/24
Podstawa: art. 56 ust. 1 prawa energetycznego
Opis: Ukarany przedsiębiorca wniósł o odstąpienie od wymierzenia kary z uwagi na brak winy w naruszeniu obowiązków ustawowych. W komentowanym orzeczeniu podtrzymano dominującą linię orzeczniczą, zgodnie z którą przy ocenie naruszenia przepisów prawa energetycznego nie uwzględnia się kwestii winy i skoro doszło do naruszenia obowiązków lub przepisów, to zasadne jest wymierzenie kary pieniężnej. W tożsamym tonie SOKiK wypowiedział się w sprawie o sygn. XVII AmE 162/24, w którym podkreślono, że profesjonalny podmiot posiadający koncesję wydaną na podstawie przepisów prawa energetycznego we własnym zakresie powinien skrupulatnie weryfikować zakres obowiązków i je realizować. Co ciekawe, w innej sprawie, o sygn. XVII AmE 201/23 sąd określił nawet motywację podmiotu jako zasługującą na potępienie, a działanie naruszające przepisy prawa energetycznego jako zamierzone – ukarany przedsiębiorca powoływał się bowiem na okoliczność, że gdyby miał na bieżąco weryfikować, czy jego kontrahenci posiadają koncesję, to byłoby to w praktyce niemożliwe przy jego skali działalności.
Wnioski: Wniosek o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej wymierzenie w minimalnej wysokości będzie uzasadniony jedynie wówczas, gdy spełnione zostaną ustawowe przesłanki. Powoływanie się na brak zawinienia nie ma podstaw, gdyż jednolicie przyjmuje się, że odpowiedzialność podmiotów na gruncie prawa energetycznego jest obiektywna, czyli niezależna od winy.
3. Spór przed SOKiK jest kontradyktoryjny, więc zarzuty oparte na naruszeniu kodeksu postępowania administracyjnego nie będą skuteczne – XVII AmE 163/24
Podstawa: formułowanie zarzutów naruszenia KPA w odwołaniu od decyzji
Opis: Odwołujący się podmiot, któremu wymierzono karę pieniężną, postawił (między innymi) zarzuty dotyczące nieprawidłowego przeprowadzenia postępowania dowodowego przez URE. W efekcie była to jedna z podstaw do wniosku o uchylenie decyzji. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jednoznacznie uznał te zarzuty za bezpodstawne, ponieważ postępowanie wszczęte na skutek odwołania jest postępowaniem cywilnym, a Prezes URE występuje w nim jako strona, a Sąd jest sądem pierwszej instancji, dokonującym całościowej oceny sprawy “na nowo”. Potencjalne naruszenia procedury administracyjnej nie mają zatem bezpośredniego wpływu na skuteczność odwołania, ponieważ sprawa będąca przedmiotem postępowania przed URE jest w praktyce ponownie rozpatrywana przez SOKiK.
Wnioski: Sąd jasno dał do zrozumienia, że podważanie decyzji Prezesa URE w oparciu o zarzuty naruszenia KPA nie może prowadzić do uchylenia lub unieważnienia decyzji, ponieważ w postępowaniu przed SOKiK Prezes URE ma status pozwanego i nie występuje jako organ administracji publicznej w rozumieniu procedury administracyjnej, lecz jako jedna ze stron kontradyktoryjnego sporu.
4. Jeśli przedsiębiorca nie wykonuje działalności koncesjonowanej i nie osiąga z niej przychodu, to nie oznacza to, że nie można mu wymierzyć kary pieniężnej – XVII AmE 163/24
Podstawa: art. 56 ust. 3 prawa energetycznego
Opis: Ukarany przedsiębiorca argumentował, że nie prowadzi działalności objętej koncesją i nie osiąga z tego tytułu przychodów. W świetle regulacji art. 56 prawa energetycznego nie można więc wymierzyć mu kary za naruszenie związane z nieuiszczeniem opłaty zastępczej za świadectwa pochodzenia, ponieważ konstrukcja wysokości kary opiera się na kwotach przychodu osiągniętego z działalności koncesjonowanej. Skoro nie była prowadzona, to nie można kary wymierzyć.
URE przyjął stanowisko przeciwne wskazując, że przedsiębiorca nie przekazał aktualnych danych finansowych mimo wezwań, a w konsekwencji Urząd przyjął posiadane dane za podstawę obliczeń i wymierzył minimalną karę, obliczoną na podstawie wzoru. Jednocześnie URE podkreślił, że gdyby było tak, że brak przychodów uniemożliwia wymierzenie kary pieniężnej, to regulacja ustawowa byłaby “pusta” i przeczyłoby to sensowi istnienia sankcji. Takie wnioski podzielił SOKiK wskazują, że skoro przepisy prawa energetycznego przewidują minimalną wysokość kary, to w sytuacji braku osiągania przychodów zasadne jest wymierzenie jej w właśnie w minimalnej wysokości albo wyższej, jeśli uzasadniają to okoliczności sprawy.
Wnioski: Zaprzestanie wykonywania działalności koncesjonowanej i w konsekwencji nieosiąganie z tego tytułu przychodów nie powoduje, że wymierzenie kary jest niemożliwe, skoro przepisy przewidują jej minimalną wysokość.
5. Ogłoszenie upadłości nie jest przesłanką do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej
Podstawa: art. 56 ust. 6 prawa energetycznego
Opis: Ukarany przedsiębiorca argumentował, że funkcja fiskalna kary nie zostanie spełniona, ponieważ w związku z ogłoszeniem upadłości kara ta nie zostanie wyegzekwowana. Zasadne jest więc odstąpienie od wymierzenia kary. URE przyjął odmienną interpretację opartą na zasadzie związania organu administracji publicznej przepisami prawa – skoro bowiem przepisy prawa, stanowiące podstawę wymierzenia kary pieniężnej, nie przewidują wyjątku w postaci przesłanki ogłoszenia upadłości, to kara powinna być wymierzona (o ile spełnione są ku temu przesłanki materialne). Sąd podzielił stanowisko URE wskazując, że potencjalny brak możliwości wyegzekwowania kary, w tym z powodu ogłoszenia upadłości, nie jest przesłanką zwalniającą z odpowiedzialności lub pozwalającą na odstąpienie od wymierzenia kary. Ponadto, przyjęcie stanowiska ukaranego przedsiębiorcy mogłoby doprowadzić do powstania niebezpiecznego precedensu. Stanowisko swoje SOKiK poparł orzecznictwem sądów administracyjnych dotyczących zobowiązań podatkowych.
Wnioski: Ogłoszenie upadłości nie zwalnia z odpowiedzialności za dokonane naruszenia, a tym samym nie stanowi podstawy do odstąpienia od wymierzenia kary.
