Czwartek z energią: OPRO – nowa siła napędowa OZE?

Projekt ustawy UD162, opublikowany w lutym tego roku, poza obszerną nowelizacją przepisów o morskiej energetyce wiatrowej, wprowadza do ustawy o odnawialnych źródłach energii przepisy ustanawiające mapy potencjału oraz obszary przyspieszonego rozwoju OZE. W szczególności duże zainteresowanie budzi kwestia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE (OPRO), na terenie których uzyskanie kompletu zezwoleń niezbędnych do budowy instalacji OZE ma być znacznie szybsza niż obecnie.  

Obowiązek wprowadzenia OPRO wynika z przepisów dyrektywy RED III (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych), która nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek wprowadzenia obszarów, na których uzyskanie zezwoleń na budowę instalacji OZE będzie krótki – do 12 miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet krócej. Termin na implementację przepisów dyrektywy RED III mija 21 maja 2025 r. 

1. 1. Projekt UD162 – główne założenia OPRO 

Regulacje dotyczące OPRO oraz map potencjału OZE mają zostać ujęte w nowy rozdział w ustawy OZE – 7b. OPRO nie będą samodzielnym tworem, lecz mają być powoływane w ramach map potencjału OZE, czyli map opracowywanych i publikowanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Mapy te mają mieć formę cyfrową i być tworzone odrębnie dla każdego ze źródeł odnawialnych, zarówno na lądzie jak i wodach morskich oraz śródlądowych (proj. art. 160e i 160f).  

Mamy więc do czynienia z konstrukcją kaskadową – w pierwszej kolejności tworzone będą mapy potencjału OZE, a dopiero w ramach tych map powołane mają zostać OPRO. Co szczególnie istotne, OPRO mogą być tworzone tylko tam, gdzie obowiązywać będzie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, pozwalający na realizację instalacji OZE danego rodzaju. Z praktycznego punktu widzenia może to być główny “hamulcowy” OPRO, ponieważ wiele miejscowych planów albo w ogóle nie reguluje kwestii dopuszczalności budowy instalacji OZE albo zezwala na dość symboliczną zabudowę o ograniczonej mocy wynoszącej do kilkuset kilowatów. W takiej sytuacji efektywność OPRO może zostać istotnie obniżona.  

Za opracowywanie OPRO odpowiedzialne będą sejmiki wojewódzkie (proj. art. 160g), a w proces uzgodnień zaangażowane będą: władzami wykonawczymi gmin objętych OPRO, operatorzy systemów dystrybucyjnych oraz Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Podobnie jak w przypadku map potencjału OZE, OPRO będą uchwalane odrębnie dla danego rodzaju źródła odnawialnego. Terminem na uchwalenie pierwszych OPRO jest zgodnie z projektem 21 lutego 2026 r., czyli już za około 11 miesięcy.  

Obecne brzmienie projektu UD162 nie precyzuje najważniejszych kwestii dotyczących OPRO, a zatem propozycji skrócenia terminów na otrzymanie przez inwestora instalacji OZE poszczególnych decyzji administracyjnych lub innego rodzaju zgód lub dokumentów, które pozwolą na maksymalnie efektywny przebieg procesu formalnoprawnego, związanego z budową instalacji OZE.  

 2. OPRO a RED III 

Dyrektywa RED III wyznacza jednocześnie ambitne i konkretne cele związane z uproszczeniem procedur administracyjnych pozwalających na budowę odnawialnych źródeł energii. Warto zwrócić uwagę, że wytyczne zawarte w dyrektywie nie dotyczą wyłącznie OPRO, lecz także ogólnych prowadzenia postępowań w sprawie zezwoleń dla instalacji OZE. Co szczególnie istotne, rozwojowi OZE zostały nadane bardzo konkretne ramy: 

1. 1. Przede wszystkim efektywność, czyli nie tylko budowa mocy, ale także obniżanie zapotrzebowania, innowacyjne technologie i maksymalizacja wydajności,  
   2. Zagospodarowanie przestrzeni już zagospodarowanej pod zabudowę (parkingi, dachy, przemysłowe nieużytki, tereny poprodukcyjne), zamiast ingerencji w nienaruszone środowisko naturalne,  
   3. Promocja autokonsumpcji i własnych źródeł energii przez przemysł, 
   4. Odzysk i wykorzystanie energii ciepła i chłodu z procesów produkcyjnych, 
   5. Proste, transparentne i elektroniczne postępowania administracyjne.  

W powyższym kontekście przepisy dyrektywy w art. 16a – 16d zawierają najważniejsze kwestie związane z terminami na wydanie zezwoleń, a więc: 

1. 1. 12 miesięcy na wydanie zezwoleń dla instalacji OZE na terenie OPRO (24 dla morskich instalacji OZE) 
   2. 24 miesiące na wydanie zezwoleń dla instalacji OZE poza OPRO (36 dla morskich instalacji OZE) 
   3. 6 miesięcy na wydanie zezwoleń dla instalacji OZE o mocy do 150 kW (12 miesięcy dla morskich instalacji OZE) 
   4. 3 miesiące na wydanie warunków przyłączenia w przypadku rozbudowy instalacji OZE o nie więcej niż 15% dotychczasowej mocy 

Co więcej dyrektywa RED III wymaga, aby do 21 listopada 2025 r. wszystkie postępowania w sprawie wydawania zezwoleń niezbędnych do budowy instalacji OZE były wydawane w formie elektronicznej. Jest jasne, że uporządkowanie wszystkich opisanych wątków wykracza daleko poza ramy ustawy OZE czy przepisów prawa energetycznego. Mając jednak na uwadze możliwość dokonania jednej, kompleksowej nowelizacji, uzupełniającej już dokonane, częściowe zmiany w procedurach administracyjnych, warto podjąć dodatkowy wysiłek w celu pełnej implementacji dyrektywy i nadanie OPRO maksymalnie efektywnych ram.  

3. Podsumowanie 

OPRO wydają się dobrym rozwiązaniem, którego realizacja wsparłaby przede wszystkim efektywność energetyczną i tworzenie instalacji OZE tam, gdzie osiągną one najlepszą wydajność, przy jednoczesnym najmniejszym nakładzie administracyjnym i najmniejszej ingerencji w środowisko naturalne. Można jednak wskazać na następujące zagrożenia i wątpliwości, które mogą negatywnie wpłynąć na skuteczność komentowanej nowelizacji: 

1. 1. 1. Centralne planowanie map potencjału OZE, stanowiących punkt wyjścia do lokalizacji OPRO,  
      2. Krótki termin na uchwalenie pierwszych OPRO względem czynności niezbędnych do podjęcia w ramach procesu przygotowawczego,  
      3. Ograniczenia wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, których treść może istotnie ograniczać faktyczną wydajność OPRO, 
      4. Konieczność nowelizacji przepisów różnych ustaw, które dodatkowo powinny być tak skonstruowane, aby umożliwić realne dotrzymanie terminów na wydanie zezwoleń zgodnie z dyrektywą RED III.