Czwartek z energią: Omawiam praktyczne aspekty przyłączenia do sieci instalacji OZE w formule cable poolingu

Wprowadzenie cable poolingu, czyli tak zwanego współdzielonego przyłącza, do przepisów prawa energetycznego spotkało się z optymistycznym przyjęciem w branży OZE. Dzięki temu rozwiązaniu dwie lub więcej instalacji może korzystać z jednego punktu przyłączenia do sieci, optymalizując w ten sposób możliwości wytwórcze przy ograniczonych możliwościach technicznych sieci. Najpopularniejszym modelem wydaje się połączenie źródeł fotowoltaicznych i wiatrowych, jednak w tym zakresie nie ma przeszkód, aby były to również inne rodzaje źródeł, takie jak elektrownie wodne czy biogazownie. 

1. Cable pooling – od czego zacząć? 

O przyłączu współdzielonym warto pomyśleć wówczas, gdy warunki lokalizacyjne pozwalają na dywersyfikację możliwości wytwórczych (przykładowo – wspomniane już generowanie energii jednocześnie z siły wiatru i promieniowania słonecznego lub orientacja elektrowni fotowoltaicznych na różne kierunki świata). Rozwiązanie to ma również sens wówczas, gdy więcej niż jeden inwestor rozważa budowę instalacji OZE, a dostępne w sieci moce przyłączeniowe są ograniczone.  

Niezależnie od tego, czy zainteresowany jest jeden podmiot czy kilka, na etapie planowania warto odpowiedzieć na poniższe pytania: 

1. 1. 1. Jaki potencjał dla OZE ma dana lokalizacja i jak najlepiej go wykorzystać? 
      2. Na jakie warunki przyłączenia można liczyć w ramach dostępnego odcinka sieci? 
      3. Czy akty prawa miejscowego pozwalają nie tylko na budowę źródeł wytwórczych odpowiedniej mocy i rodzaju, ale także na lokalizację magazynu energii? 
      4. Czy w ramach rozważanej lokalizacji można zoptymalizować koszty operacyjne, np. współdzieląc dzierżawę nieruchomości na potrzeby realizacji robót budowlanych kilku instalacji? 

Jeśli odpowiedzi na powyższe i inne pytania kierunkują na wybór cable poolingu, a przyszłych właścicieli instalacji wytwórczych jest co najmniej dwóch, można przejść do przygotowania jednej z najważniejszych kwestii, czyli porozumienia wytwórców.  

2. Porozumienie wytwórców – aspekty praktyczne 

Art. 7 ust. 3de pkt 1) prawa energetycznego wymaga, aby podmioty składające wspólnie wniosek o wydanie warunków przyłączenia w formule cable poolingu zawarły między sobą porozumienie, które będzie regulować określone zagadnienia. Katalog ustawowy nie jest zamknięty co oznacza, że nie ma przeszkód, aby zakres takiego porozumienia wykraczał poza ramy prawa energetycznego.  

Obowiązkowo w porozumieniu powinny znaleźć się: 

1. 1. 1. Dane stron, parametry należących do nich instalacji oraz określenie praw, przysługujących stronom wobec tych instalacji,  
      2. Zasady wspólnej realizacji praw i obowiązków w zakresie wykonania warunków przyłączenia, umowy o przyłączenie do sieci oraz umów o świadczenie usług dystrybucji lub przesyłu,  
      3. Zasady współdzielenia dostępnej mocy przyłączeniowej oraz lokalizacji urządzeń pomiarowych, 
      4. Wskazanie podmiotu, które będzie pełnić funkcję reprezentanta wytwórców w relacjach z operatorem systemu dystrybucyjnego oraz Urzędem Regulacji Energetyki, w tym będzie stroną umów o przyłączenie do sieci i umów o świadczenie usług dystrybucji lub przesyłania na rzecz wszystkich instalacji,  
      5. Zasady rozdziału środków z rekompensat za dokonanie nierynkowego redysponowania. 

Nie sposób jednak poprzestać na uregulowaniu wyłącznie powyższych kwestii. W praktyce porozumienie powinno objąć szereg innych spraw, a także zabezpieczać wszystkie strony porozumienia przez cały planowany okres działania inwestycji. W tym zakresie warto uwzględnić przede wszystkim: 

1. 1. 1. Zasady dołączania do porozumienia przez nowe podmioty i warunki rezygnacji – wszyscy wytwórcy zaangażowani w formułę cable poolingu powinni być świadomi, że co do zasady będzie to inwestycja długoterminowa. W czasie jej trwania może dojść do różnych zdarzeń, które mogą istotnie wpływać na funkcjonowanie instalacji wytwórczych. W tym celu strony porozumienia powinny opracować zarówno zasady przystępowania do porozumienia jak i jego opuszczania.  
      2. Zasady odpowiedzialności finansowej poszczególnych podmiotów – co prawda art. 7 ust. 3de pkt 6 prawa energetycznego wymaga, aby strony porozumienia zobowiązały się do solidarnej odpowiedzialności wobec operatora z tytułu przekroczenia mocy przyłączeniowej, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby w porozumieniu ustalić jednocześnie inne zasady rozliczeń, których konieczność dokonania z pewnością pojawi się w toku eksploatacji instalacji, w szczególności chodzi o ponoszenie nakładów na utrzymanie elementów przyłącza, wspólnych nieruchomości czy zwrotu kwot uiszczonych przez jedną ze stron na rzecz sprawy naruszenia w związku z solidarną odpowiedzialnością.  
      3. Ustalenia dotyczące możliwości zmiany zasad korzystania z przypisanej mocy – jeśli w ramach współdzielonego przyłącza działają źródła wytwórcze różnego typu może się zdarzyć, że w różnych roku możliwości wytwórcze poszczególnych instalacji będą się zmieniać. W tym wypadku dobrze jest uregulować proporcje, w jakich instalacje te będą korzystać z dostępnej mocy przyłączeniowej. 
      4. Zasady podejmowania decyzji co do działalności poszczególnych instalacji na wypadek zdarzeń nadzwyczajnych – w tym przypadku nie chodzi wyłącznie o zdarzenia siły wyższej, lecz także zmiany na rynku energii elektrycznej, zmiany prawa czy wreszcie zmiana sytuacji finansowej jednego z uczestników porozumienia, obciążająca pozostałe strony. Aby w pełni przygotować się na współpracę w ramach cable poolingu warto przygotować się na różne scenariusze. Samo porozumienie nie musi być w tym przypadku bardzo kazuistyczne, można bowiem wprowadzić ogólną formułę postępowania, która da każdemu z uczestników pewność co do sposobu działania na wypadek wystąpienia określonego zdarzenia. 
      5. Zasady korzystania ze zmagazynowanej energii – w przypadku instalacji magazynu energii w ramach instalacji objętej współdzielonym przyłączem warto ustalić, czy zgromadzona w nim energia będzie dostępna dla wszystkich uczestników oraz w jaki sposób odbywać się będzie zarządzanie nią.  
      6. Zasady współzarządzania instalacjami – opcję tę powinni rozważyć wytwórcy, którzy prowadzą jednocześnie działalność polegającą na obrocie energią elektryczną. W takim wariancie porozumienie może regulować zasady wykorzystania i rozliczania energii wytworzonej we wszystkich albo niektórych instalacjach, tak, aby dzięki efektowi skali zwiększyć ich konkurencyjność.  
      7. Zasady zmiany treści porozumienia – choć kwestia ta wydaje się prozaiczna, to nie sposób umniejszyć jej znaczeniu. W praktyce okres eksploatacji instalacji OZE wynosi więcej niż 20 lat, dlatego warto już na samym początku ustalić w jaki sposób strony porozumienia będą mogły inicjować, negocjować i egzekwować zmiany w treści tego porozumienia. 

3. Nadchodzące szanse i wyzwania  

Cable pooling to przyszłościowe rozwiązanie, które może nabrać szczególnego znaczenia w przypadku wprowadzenia zapowiadanych zmian prawnych w zakresie tzw. elastycznych umów przyłączeniowych oraz reformy instytucji przyłączania na zasadach komercyjnych. W połączeniu z rosnącym zainteresowaniem magazynami energii możemy otrzymać wehikuł, który optymalnie wykorzysta dostępne możliwości odnawialnych źródeł energii.  

W kontekście zapowiadanej reformy zasad przyłączania do sieci cable pooling może okazać się najlepszym rozwiązaniem, w szczególności, gdy okres realizacji poszczególnych inwestycji będzie się od siebie różnić, a dostępne w danej lokalizacji moce przyłączeniowe będą wzrastać wraz z rozwojem lub modernizacją sieci.  

Warto rozważyć zaangażowane w cable pooling także wówczas, gdy warunki terenowe pozwalają na współkorzystanie z jednej nieruchomości na potrzeby budowy i eksploatacji kilku instalacji, na przykład jako skład materiałów, baza techniczna czy plac manewrowy, a dostępna moc przyłączeniowa pozwoli na realizację zamierzeń inwestorów.