Przedsiębiorcy chętnie decydują się na budowę własnych źródeł wytwórczych – perspektywa pokrycia przynajmniej części zapotrzebowania na energię elektryczną czy możliwość sprzedaży wytworzonej energii do sieci to kuszące rozwiązania. Warto jednak pamiętać, że co do zasady wytwarzanie energii elektrycznej jest działalnością regulowaną, a im większa moc jednostki wytwórczej, tym bardziej restrykcyjne są przepisy.
1. Mała instalacja – dlaczego warto ją wybrać?
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o odnawialnych źródłach energii, mała instalacja to instalacja OZE o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i nie większej niż 1 MW, przyłączona do sieci elektroenergetycznej o napięciu niższym niż 110 kV (art. 2 pkt 18 ustawy OZE).
Z definicji wynikają dwie istotne kwestie:
- najwyższa moc, jaką może osiągnąć mała instalacja to 999,9 kW, choć rekomenduje się, aby nie zbliżać się do wartości granicznej,
- instalacja powinna być przyłączona do sieci niskiego lub średniego napięcia. Jeśli przedsiębiorca jest przyłączony do sieci o napięciu 110 kV, powinien zrewidować pomysł budowy małej instalacji.
Przedsiębiorcy często są kuszeni wizją budowy źródeł o mocy większej niż 1 MW – im większa moc, tym większe oszczędności, więcej energii i większa sprzedaż energii do sieci. Niestety, tego typu oferty nie uwzględniają często szeregu obowiązków i ryzyk prawnych, które wiążą się z eksploatacją źródła o mocy większej niż 1 MW. Sam fakt istnienia obowiązku uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej (art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. c prawa energetycznego), przed rozpoczęciem eksploatacji instalacji, powoduje, że konieczne jest poniesienie znacznie większych nakładów organizacyjnych i finansowych już na początku inwestycji.
Rozważając budowę własnej instalacji wytwórczej trzeba wziąć pod uwagę nie tylko korzyści płynące z ilości wytworzonej energii elektrycznej, ale przede wszystkim regulacyjne aspekty prowadzenia takiej działalności gospodarczej, a te mogą nieprzyjemnie zaskoczyć.
2. Wpis w rejestrze MIOZE a koncesja na wytwarzanie energii elektrycznej
Podobnie jak w przypadku koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej, rozpoczęcie działalności polegającej na wytwarzaniu energii elektrycznej w małej instalacji jest możliwe dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru MIOZE (art. 11a ust. 2 ustawy OZE). W przeciwieństwie jednak do postępowania koncesyjnego, wpis do rejestru MIOZE jest znacznie mniej sformalizowany, a ilość przesłanek niezbędnych do spełnienia jest znacznie krótsza.
Uzyskanie wpisu do rejestru MIOZE wymaga (art. 10 ust. 1 i 2 ustawy OZE):
- złożenia wniosku o wpis przy wykorzystaniu formularza dostępnego na stronie Urzędu Regulacji Energetyki (https://bip.ure.gov.pl/bip/rejestry-i-bazy/wytworcy-energii-w-male/2138,Rejestr-wytworcow-energii-w-malej-instalacji.html);
- złożenia oświadczenia o świadomości obowiązków prawnych ciążących na wytwórcy wpisanym do rejestru MIOZE,
- nie zalegania z płatnością podatków, opłat i składek na ubezpieczenia,
Wniosek jest rozpatrywany przez Prezesa URE w terminie 21 dni, jednak jeśli minęło 28 dni od złożenia wniosku, a wpis nie został dokonany, wytwórca może rozpocząć działalność czyli uruchomić komercyjne użytkowanie małej instalacji.
Uzyskanie koncesji jest dużo bardziej skomplikowane i przede wszystkim wiąże się z konieczności spełnienia wymogów dotyczących sytuacji finansowej, dawania rękojmi należytego wykonywania działalności objętej koncesją, a także zatrudnienia osób z odpowiednimi kwalifikacjami do obsługi instalacji wytwórczej (art. 33 ust. 1 pkt 2 – 4 prawa energetycznego). O ile spełnienie tych warunków przez podmioty o dużej skali działalności może nie być problemem, o tyle wykonywanie działalności objętej koncesją jest obwarowane szeregiem obowiązków informacyjnych.
Do najistotniejszych wymogów należą:
- zapewnienie wysokiej jakości świadczonych usług, niezawodności zaopatrzenia w energię elektryczną przy zachowaniu zasady najniższych możliwych kosztów,
- zakaz subsydiowania działalności nie objętej koncesją z przychodu osiąganego z działalności objętej tą koncesją,
- obowiązek informowania o wszelkich zmianach rejestrowych wytwórcy, a także o planowanym podziale lub połączeniu,
- obowiązek informowania o planowanym zakończeniu prowadzenia działalności objętej koncesją z co najmniej 18-miesięcznym wyprzedzeniem,
- obowiązek przedłożenia biznesplanu dla działalności objętej koncesją.
Ważne jest również to, że potencjalne naruszenie obowiązków przez wytwórcę, w przypadku eksploatacji małej instalacji, będzie miało daleko mniej dolegliwe skutki, aniżeli w przypadku instalacji o mocy 1 MW i wyższej. Przede wszystkim prowadzenie działalności bez wymaganej koncesji stanowi przestępstwo (art. 57g prawa energetycznego), podczas gdy brak wymaganego wpisu do MIOZE stanowi jedynie wykroczenie (art. 601 § 1 kodeksu wykroczeń). Potencjalna odpowiedzialność finansowa również jest diametralnie inna – karą za prowadzenie działalności bez wymaganej koncesji może być grzywna w wysokości do 5.000.000 złotych (art. 57g prawa energetycznego), podczas gdy brak wpisu do rejestru MIOZE może skutkować karą administracyjną w wysokości 1.000 złotych (art. 170 ust. 4 ustawy OZE).
Choć wytwarzanie energii od 1 stycznia 2024 r. nie jest już objęte koniecznością dokonywania odpisów na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny to warto zwrócić uwagę, że w tym mechanizmie wartością decydującą o istnieniu obowiązku po stronie wytwórcy była właśnie moc instalacji wytwórczej wyższa niż 1 MW. Z punktu widzenia ustawodawcy granica to okazała się na tyle istotna, że co do zasady wytwórcy w małych instalacjach nie byli objęci dość dolegliwym obowiązkiem odprowadzania odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny oraz składania comiesięcznych sprawozdań.
3. Podsumowanie
Zestawienie praw i obowiązków wytwórcy, który eksploatuje małą instlację i instalację o mocy powyżej 1 MW, wskazuje na korzyść małej instalacji w tych przypadkach, w których źródło wytwórcze ma być wsparciem dla zaspokojenia zapotrzebowania na energię elektryczną lub stanowić dodatkowe źródło dochodu. Jeśli wytwórca nie celuje w wielkoskalowe projekty o stricte komercyjnym przeznaczeniu, rekomendowanym rozwiązaniem jest budowa małej (lub kilku małych) instalacji. Znacznie mniejsze i mniej dolegliwe ryzyka regulacyjne i finansowe oraz dużo większa elastyczność w zakresie sposobu prowadzenia działalności powodują, że mała instalacja to dobry wybór dla wszystkich podmiotów planujących inwestycje w OZE i chcą ją traktować jako działalność poboczna.
