23 lutego 2024 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o kryptoaktywach (dalej: „Ustawa”). Przepisy projektowanej Ustawy mają na celu zapewnienie stosowania przepisów Rozporządzenia 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów (dalej: „MiCAR”) i dotyczą przede wszystkim kwestii nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów wykonywanego przez Komisję Nadzoru Finansowego (dalej: „KNF”).
W projektowanej Ustawie oprócz zasad nadzoru uregulowano również inne istotne kwestie, np. dotyczące tajemnicy zawodowej dostawców usług w zakresie kryptoaktywów (dalej: „CASP”). Projekt Ustawy ustala również długość okresu przejściowego przewidzianego dla dostawców usług w zakresie walut wirtualnych (dalej: „VASP”), którzy po 31 grudnia 2025 r. będą mogli świadczyć swoje usługi na zasadach dotychczasowych, bez konieczności uzyskania nowej licencji.
Chociaż większość przepisów projektowanej Ustawy, jako prowadząca wprost do zapewnienia stosowania przepisów MiCAR, nie budzi większego zaskoczenia i kontrowersji, to w projekcie Ustawy pojawiły się również propozycje nieoczekiwane, które stanowiły duże zaskoczenie dla uczestników rynku. Kwestie te z pewnością będą wymagały głębszej debaty na dalszych etapach procesu legislacyjnego.
Tajemnica zawodowa
Projektowana Ustawa określa zasady ochrony tajemnicy zawodowej, która obejmie wszelkie informacje dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów, na rzecz których są świadczone usługi w zakresie kryptoaktywów. Podmiotami obowiązanymi do przestrzegania tajemnicy zawodowej dot. usług w zakresie kryptoaktywów mają stać się osoby wchodzące w skład organów statutowych i pracownicy CASP oraz kontrahentów CASP. Naruszenia tajemnicy zawodowej nie ma powodować m.in. przekazanie informacji objętych tajemnicą właściwym organom publicznym lub innym podmiotom, w wypadkach wyczerpująco wskazanych w Ustawie. W tym zakresie tajemnica zawodowa dot. usług w zakresie kryptoaktywów ukształtowana została w sposób podobny do innych rodzajów tajemnic zawodowych obowiązujących na rynku finansowym, w szczególności tajemnicy płatniczej.
Obowiązki informacyjne
W projektowanej Ustawie uszczegółowiono zasady odpowiedzialności cywilnej za informacje podane w dokumencie informacyjnym dotyczącym kryptoaktywa. Przewidziano w szczególności, że odpowiedzialności za treść dokumentu informacyjnego nie będą ponosić wyłącznie oferujący, osoby ubiegające się o dopuszczenie do obrotu, operatorzy platformy obrotu czy emitenci, ale także podmioty sporządzające lub biorące udział w sporządzeniu takiego dokumentu. Takie podmioty będą musiały być bezpośrednio wskazywane w przygotowywanym dokumencie, a ich odpowiedzialność wraz z podmiotami publikującymi dokumenty informacyjne będzie miała charakter solidarny. Omawiana regulacja w praktyce oznaczać będzie rozszerzenie odpowiedzialności za treść dokumentów informacyjnych na różnego rodzaju firmy konsultingowe czy kancelarie prawne.
Nadzór nad rynkiem kryptoaktywów
Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami projektodawcy zdecydowali się na przyznanie Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: „KNF”) kompetencji nadzorczych względem podmiotów działających na rynku kryptoaktywów. Projekt Ustawy w szczególności wyposaża KNF w kompetencję do przeprowadzania kontroli, do której odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym. Zgodnie z art. 26 projektowanej Ustawy podmiot kontrolowany będzie podlegał karze administracyjnej w wysokości 20.000.000 zł, jeżeli będzie uniemożliwiał lub utrudniał rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli KNF. KNF w celu wykonywania obowiązków nadzorczych będzie także mógł współpracować i wymieniać informacje z innymi organami państw członkowskich Unii Europejskiej.
Blokada adresu, rachunków i transakcji
Projektowana Ustawa określa zasady dokonywania blokad adresów rozproszonego rejestru oraz blokad rachunków kryptoaktywów, które będą mogły być ustanawiane w wypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa wymienionego w rozdziale 6 projektowanej Ustawy. Maksymalnym czasem, na który blokada będzie mogła być ustanowiona, będzie 96 godzin od momentu wskazanego w żądaniu (w wypadku polecenia Przewodniczącego KNF) lub 6 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia (w wypadku polecenia prokuratora). Oprócz całościowej lub częściowej blokady adresu lub rachunku prokurator będzie miał także możliwość polecenia wstrzymania określonej transakcji związanej z obrotem kryptoaktywami. Niezależnie od powyższego, warto zwrócić uwagę, że w uzasadnieniu projektowanej Ustawy nie wyjaśniono, w jaki sposób nowe przepisy powinny wpływać na przepisy dot. zabezpieczeń wykonania orzeczeń sądów karnych na mieniu zawarte w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego.
Rejestr domen i adresów IP
Nowym i stosunkowo kontrowersyjnym rozwiązaniem przewidzianym w projektowanej Ustawie, a niewskazanym wprost w MiCAR, będzie utworzenie rejestru domen internetowych oraz adresów IP. Taki rejestr ma obejmować podmioty prowadzące działalność w zakresie kryptoaktywów bez wymaganego zezwolenia, a także podmioty w inny sposób naruszające przepisy MiCAR, o ile brak będzie innych skutecznych środków prowadzących do zaprzestania naruszenia tych przepisów w rozsądnym terminie. Wpis do omawianego rejestru będzie wiązał się z nałożeniem na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego świadczącego usługi dostępu do sieci Internet obowiązku nieodpłatnego umożliwienia lub ograniczenia dostępu do interfejsów internetowych wykorzystujących nazwę domeny internetowej lub adres IP wpisany do rejestru, a także przekierowanie połączeń odwołujących się do takiej nazwy domeny lub adresu IP do odpowiedniej strony internetowej KNF. Rejestr będzie jawny, a na wpis do niego będzie służył środek odwoławczy.
Koszty nadzoru nad rynkiem kryptoaktówów
Projektowana ustawa wprowadza opłaty za nadzór nad rynkiem kryptoaktywów, w tym opłaty za udzielenie zezwolenia oraz opłaty roczne. Zezwolenie na ofertę publiczną ART lub zezwolenie na świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów będzie wiązało się z obowiązkiem uiszczenia opłaty w stosunkowo dużej wysokości, bo równowartości aż 4.500 euro. Wysokość opłaty rocznej na pokrycie kosztów nadzoru w wypadku CASP będzie ustalana w sposób proporcjonalny – będzie ona wynosić 0,5% średniej wartości przychodów z tytułu świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów w okresie ostatnich trzech lat obrotowych poprzedzających rok, za który opłata jest należna, jednak nie mniej niż równowartość 750 euro. Emitenci tokenów powiązanych z aktywami (dalej: „ART”) będą natomiast zobowiązani do ponoszenia rocznej opłaty w stałej wysokości 750 euro. Pierwszy rok działalność CASP oraz emitentów ART będzie zwolniony z opłaty rocznej.
Środki nadzorcze i sankcje administracyjne
Jednym z najważniejszych założeń projektu Ustawy jest ustalenie szeregu środków nadzorczych i kar administracyjnych związanych z nieprzestrzeganiem przepisów MiCAR lub aktów delegowanych. Środki nadzorcze związane z ofertą publiczną i dopuszczeniem do obrotu kryptoaktywów obejmują m.in.: zalecenie zaprzestania naruszania obowiązków, nałożenie obowiązku zmiany treści, formy lub uzupełnienia dokumentu informacyjnego, nałożenie obowiązku zmiany treści materiałów marketingowych, nakazanie wstrzymania lub zakazanie rozpoczęcia oferty publicznej kryptoaktywów. W wypadku CASP środki nadzorcze obejmują natomiast m.in.: zakaz lub wstrzymanie świadczenia określonych usług, zakaz obrotu lub wstrzymanie obrotu wskazanymi kryptoaktywami, cofnięcie zezwolenia. Maksymalne progi kar pieniężnych ustalonych w projektowanej Ustawie są wysokie, a ich wysokość różni się od wagi naruszonego obowiązku i tego, czy mogą być one nałożone na osoby fizyczne, czy też na podmioty instytucjonalne.
Okres przejściowy dla VASP
Projektodawca zaproponował skrócenie okresu przejściowego przewidzianego wobec podmiotów świadczących usługi w zakresie kryptoaktywów w art. 143 ust. 3 MiCAR (tzw. gradfathering caluse) o 6 miesięcy, lecz zrobił to wyłącznie w stosunku do podmiotów wpisanych do rejestru VASP. Oznacza to, że podmioty wpisane do rejestru VASP najpóźniej w dniu 31 grudnia 2024 r. będą mogły prowadzić działalność na zasadach dotychczasowych aż do dnia 31 grudnia 2025 r. Sam rejestr VASP ulegnie tym samym likwidacji w dniu 1 stycznia 2026 r. Warto również zwrócić uwagę, że w projektowanej Ustawy rozszerzono katalog wypadków, które będą powodować utratę wpisu do rejestru. Takim wypadkiem będzie m.in. dwukrotne zaniechanie odpowiedzi na żądanie wystosowane przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej na podstawie art. 76 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Utrata wpisu po 31 stycznia 2024 r. będzie wiązała się natomiast z koniecznością złożenia wniosku o licencję CASP na podstawie przepisów MiCAR.
Przepisy karne
Przepisy projektu Ustawy określają nie tylko katalog sankcji administracyjnych, ale także karnych, nakładanych na podmioty funkcjonujące na rynku kryptoaktywów. Wśród nowych typów czynów zabronionych znajdują się chociażby dokonywanie oferty publicznej kryptoaktywa lub ubieganie się o dopuszczenia takiego kryptoaktywa do obrotu bez zgłoszenia lub opublikowania dokumentu informacyjnego, podawanie w dokumencie informacyjnym danych nieprawniczych lub zatajanie danych prawdziwych, jak również prowadzenie działalności związanej ze świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów bez uprawnienia. Nowych typów czynów zabronionych jest jednak o wiele więcej.
Kiedy ustawa wejdzie w życie?
Zdecydowana większość przepisów Ustawy wejdzie w życie w dniu 30 czerwca 2024 r., z tym jednak zastrzeżeniem, że przepisy dotyczące świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów będą stosowane od 30 grudnia 2024 r. (daty wejścia w życie tytułu V MiCAR dot. CASP). Obecnie zakończył się etap uzgodnień i konsultacji nad projektem Ustawy, w ramach którego swoje stanowiska zgłosili między innymi: Rzecznik Finansowy, Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, Związek Banków Polskich, Giełda Papierów Wartościowych, Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, Związek Przedsiębiorców Finansowych w Polsce. Projekt ustawy może zmieniać się zależnie od zgłoszonych uwag na etapie konsultacji lub poprawek w ramach parlamentarnego procesu legislacyjnego.
Kim jesteśmy?
Kancelaria Raczyński, Skalski & Partners specjalizuje się w doradztwie prawnym dla sektora finansowego, w tym obsłudze klientów prowadzących działalność na rynku kryptoaktywów. Nasi prawnicy przygotowują zainteresowane podmioty do rozpoczęcia stosowania Rozporządzenia 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów (MiCAR), w tym obsługują emitentów, kantory i giełdy kryptoaktywów. Kancelaria posiada doświadczenie w zakresie obsługi przedsięwzięć biznesowych związanych z różnego rodzaju aktywami wirtualnymi i doradza klientom także w zakresie obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz wywiązywaniu się wobec organów nadzoru z obowiązków sprawozdawczych.
Autor: Kamil Prokopowicz, Associate
