Czwartek z energią: Rekompensaty za nierynkowe ograniczenie pracy OZE

Nierynkowe ograniczenie produkcji energii elektrycznej przez instalacje OZE, zwane niekiedy redysponowaniem, na dobre zagościło w polskim systemie elektroenergetycznym. To problematyczne zagadnienie staje się istotnym czynnikiem, który nie tylko wytwórcy, ale i spółki obrotu powinny wziąć pod uwagę przy zarządzaniu swoją działalnością. 

W dzisiejszym wpisie skupiam się na rekompensacie finansowej, która jest należna wytwórcom w przypadku wydania polecenia ograniczenia pracy lub wyłączenia źródła wytwórczego przez operatora systemu elektroenergetycznego. 

1. Kto jest uprawniony do otrzymania rekompensaty na wypadek redysponowania? 

Niestety nie wszyscy wytwórcy dotknięci redysponowaniem będą uprawnieni do otrzymania rekompensaty – zgodnie z art. 9c ust. 7g prawa energetycznego do kręgu podmiotów uprawnionych należą wyłącznie ci wytwórcy, którzy w umowie przyłączeniowej mają zawarte postanowienia dotyczące gwarancji niezawodności dostaw energii elektrycznej. Co więcej, doświadczenia rynku wskazują, że coraz więcej nowych inwestycji nie zawiera takich gwarancji w umowach przyłączeniowych, co stwarza po stronie wytwórców konieczność uwzględnienia ryzyka związanego z redysponowaniem nie tylko w negocjowanych umowach sprzedaży energii elektrycznej, ale także w zakresie prognoz, wykorzystywanych chociażby w ramach ubiegania się o zewnętrzne finansowanie projektów OZE. 

Warto zwrócić uwagę, że przepisy prawa energetycznego zawierające ograniczenia podmiotowe w zakresie prawa do rekompensaty są zgodne z przepisami rozporządzenia 2019/943 w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej. W art. 13 ust. 7 tego rozporządzenia znajdziemy następujące regulacje: W przypadku zastosowania redysponowania, które nie opiera się na zasadach rynkowych, takie redysponowanie podlega rekompensacie finansowej wypłacanej przez operatora systemu, który wydał polecenie redysponowania, na rzecz operatora objętej redysponowaniem jednostki wytwarzania, magazynowania energii lub odpowiedzi odbioru, z wyjątkiem wytwórców, którzy zaakceptowali umowę przyłączeniową niegwarantującą niezawodnych dostaw energii.

Choć regulacja rozporządzenia niejako przerzuca ciężar odpowiedzialności na wytwórcę (akceptacja umowy przyłączeniowej), to w praktyce jest oczywiste, że negocjacje z operatorem systemu dystrybucyjnego w zakresie gwarancji dostaw mogą być co najmniej trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe. 

Mając powyższe na uwadze warto dokonać weryfikacji postanowień umowy przyłączeniowej (negocjowanej lub już zawartej) i sprawdzić, czy na wypadek wydania polecenia o redysponowaniu wytwórca może ubiegać się o wypłatę rekompensaty. 

2. Jak ubiegać się o rekompensatę i jak obliczyć jej kwotę?

Wniosek o wypłatę rekompensaty wytwórca uprawniony składa do operatora systemu elektroenergetycznego, do którego przyłączona jest instalacja objęta poleceniem redysponowania. Wniosek należy złożyć przed upływem 180 dni od ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym zostało wykonane polecenie tego operatora skutkujące obowiązkiem wypłaty rekompensaty finansowej (art. 9c ust. 7k prawa energetycznego). Ten sam operator dokonuje wypłaty środków wytwórcy, a z kolei operator, który wydał polecenie redysponowania danej jednostki wytwórczej, zwraca kwotę rekompensaty do operatora wypłacającego rekompensatę (art. 9c ust. 7l prawa energetycznego). 

We wniosku należy zawrzeć dane stanowiące podstawę ustalenia wysokości rekompensaty, natomiast jej szczegółowego obliczenia dokonuje operator, do którego sieci przyłączony jest wytwórca (art. 9c ust. 7k prawa energetycznego). 

Szczegółowe dane dotyczące realizacji wniosku o przyznanie rekompensaty oraz wyjaśnienia w obszarze sposobu obliczania wysokości rekompensaty zostały opracowane przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. Dane te są dostępne na stronie PSE

Mechanizm obliczania wysokości rekompensat bazuje na ustaleniu strat, jakie poniósł wytwórca z powodu redysponowania, a które oblicza się jako niewytworzoną energię elektryczną oraz niepozyskane gwarancje pochodzenia lub świadectwa pochodzenia przypisane do tej energii. W zależności od tego czy wytwórca korzysta z systemów wsparcia (np. aukcja), rekompensata obliczana będzie inaczej, niż dla wytwórcy który działa w pełni na warunkach rynkowych. 

Przykładowo, utracony przychód dla wytwórcy działającego w pełni na warunkach komercyjnych oblicza się jako iloczyn:

1. okresu trwania redysponowania, 
2. ceny energii elektrycznej na rynku bilansującym w okresie trwania redysponowania, 
3. wolumenu energii elektrycznej niewprowadzonej do sieci z powodu redysponowania w okresie trwania redysponowania.

Wolumen, który nie został wprowadzony do sieci można obliczyć na 3 sposoby, w zależności od danych pomiarowych, jakimi dysponuje wytwórca oraz operator systemu elektroenergetycznego. Oznacza to w konsekwencji, że dla trzech różnych wytwórców posiadających instalacje w “sąsiedztwie” kwota rekompensaty będzie się inna w każdym przypadku. 

Dość skomplikowana procedura obliczania wysokości rekompensaty sprawia, że trafnym rozwiązaniem było nałożenie obowiązku ustalania kwoty rekompensaty na operatora systemu elektroenergetycznego. 

3. Aspekty kontraktowe

Rosnące ryzyko pojawienia się redysponowania wpływa na aspekty kontraktowe związane ze sprzedażą energii elektrycznej wytworzonej w instalacjach OZE. Strony takiej umowy powinny uwzględnić między innymi:

1. czy wytwórca będzie mieć prawo do otrzymania rekompensaty na wypadek redysponowania?
2. czy redysponowanie będzie traktowane jako siła wyższa? 
3. czy utracony z powodu redysponowania wolumen energii elektrycznej powinien obniżać ustalony wolumen okresowy, jaki ma zostać rozliczony lub dostarczony do odbiorcy? 
4. czy redysponowanie powinno obniżać obowiązki wytwórcy w zakresie sprzedaży albo umarzania gwarancji pochodzenia? 

Wszystkie powyższe informacje, w miarę zwiększania się częstotliwości wydawania poleceń o redysponowaniu, będą mieć coraz bardziej istotne znaczenie dla stron umów sprzedaży energii elektrycznej. W szczególności zainteresowanymi do zabezpieczenia swoich interesów prawnych powinni być wytwórcy, na których spoczywa największe ryzyko związane z nierynkowym ograniczeniem pracy instalacji OZE.